استقلال رويكرد خواجه نصيرالدين طوسي از نظر مشائيان درباب حصول ادراكات

خواجه نصيرالدين طوسي (597 672ق) از فيلسوفان مشائي‌اي است كه با انديشه هاي فلسفي شهاب الدين يحيي سهروردي (549-587ق)، فيلسوف بزرگ اشراقي پيش‌از خود و ازجمله ايدۀ علم شهودي و اشراقي او آشنايي داشت؛ اما به‌رغم اين آشنايي و اعتقاد برخي به اشراقي‌بودن وي، تأثير چنداني از مكتب اشراق در مباحث مربوط به علم و ادراك در آثارش ديده نمي شود. خواجه نصيرالدين علم حضوري را نپذيرفته و بر علم حصولي فاعل شناسا به غير خود تأكيد كرده است. از سوي ديگر، وي برخلاف ابن سينا ( 370428 ق ) و ديگر فيلسوفان مشائي در تبيين ابصار، نظريۀ خروج شعاع را مختار دانسته و همچنين ادراكات عقلي را ازطريق فرايند انطباع (نه تجريد) تلقي كرده است. در اين مقاله مي‌كوشيم با بررسي آثار متعدد منطقي و فلسفي خواجه نصيرالدين طوسي نشان دهيم وي در مباحث علم و ادراك، نه تابع ديدگاه فيلسوفان مشاء بوده و نه از سنت اشراقيون پيروي كرده؛ بلكه رويكردي نوين را درپيش گرفته است؛ از اين روي، ديدگاه او را از دو جنبه مي‌توان بررسي كرد: نخست، بُعد سلبي نظر طوسي كه در اين بخش نشان داده مي شود او علم حضوري را نفي مي كند؛ دوم، بُعد ايجابي كه بيانگر نظريۀ انطباع ادراكات عقلي ازمنظر وي است.