مسير معنوي رويداد عزاداري محرم در شهرهاي ايران؛ مطالعه موردي، مسير عزاداري اردبيل

عزاداري محرم يكي از رويدادهاي خاص و ريشه‌دار اسلامي است كه طي قرن‌ها با معنويت گره خورده است. اين رويداد غالبا مسيرهاي مشخص؛ «مسيرهاي عزاداري» كه از گذرهاي سنتي و مكان‌هاي مقدس عبور نموده را مقصد و هدف قرار مي‌دهد. اين مسيرها و فضاهاي مرتبط در طي زمان علاوه بر خاطره‌انگيزي و ايجاد ‌هويت، به مكان‌هاي مقدس و معنوي تبديل ‌شده‌اند. اما شهرسازي معاصر ايران، بيشتر به جنبه‌هاي مادي توجه دارد و از فضاهاي معنوي دور شده است. تغييرات و مداخله‌هاي كالبدي گسترده در شهرهاي سنتي و تهديد و خدشه‌دار شدن مسيرهاي عزاداري، ضرورت انجام پژوهش‌هاي بيشتر در اين زمينه را نمايان مي‌كند. اين مقاله با استفاده از مطالعات تطبيقيكيفي و آوردن شواهد و نمونه‌هاي متعدد از شهرهاي مختلف ايران و با تاكيد بر شهر اردبيل، تلاش كرده با تفسير داده‌هاي جمع‌آوري شده، ضمن اثبات و معرفي مسيرهاي عزاداري به عنوان يك مسير مقدس، ابعاد و وجوه معنوي آنها را مشخص نمايد. اثرات معنوي رويداد عزاداري در دوره زماني قبل از رويداد، حين رويداد و بعد از رويداد به همراه حاشيه آن بررسي شده است. نتايج نشان مي‏‌دهد عوامل مختلف قدسيمذهبي، كالبدي فضايي، فرهنگي اجتماعي، تاريخي سياسي و طبيعي وجوه مكاني مسيرهاي عزاداري را تشكيل مي‌دهند‏ در اين ميان مقدس بودن و سپس بعد فرهنگي – اجتماعي وزن بيشتري در اين‌گونه فضاهاي شهري به خود اختصاص مي‌دهند. اين مسيرها، از يك طرف فضا را به تاريخ پيوند مي‌دهند و از طرف ديگر بعد نمادين و معنايي خاصي به آنها مي‌افزايند كه آنها را نسبت به ساير فضاها متمايز مي‌كنند.