تعيين ميزان فرسايش و رسوب با استفاده از روش MPSIAC و سامانه GIS در حوضه خورخوره، استان كردستان

در سال‌هاي اخير، با تغيير كاربري و توسعه اراضي كشاورزي در حوضه‌هاي كشور، ميزان فرسايش و توليد رسوب افزايش يافته است. با توجه به اينكه در بيشتر زيرحوضه‌ها، آمار ايستگاه‌هاي رسوب‌سنجي به‌صورت درازمدت ثبت نشده است، برآورد ميزان رسوب و فرسايش با مشكلاتي مواجه است. هدف از اين پژوهش تعيين عوامل مؤثر در فرسايش و رسوب و تعيين مقادير كمّي فرسايش در حوضه آبخيز خورخوره در استان كردستان است. به اين منظور، ابتدا با استفاده از نقشه‌هاي توپوگرافي، زمين‌شناسي و عكس‌هاي هوايي در محيط GIS، نقشه نوع و گونه‌هاي فرسايش تهيه شد و اين نقشه‌ها، با بررسي‌هاي صحرايي، تدقيق و ارزيابي شدند. براساس مدل MPSIAC، عوامل نُه‌گانه مؤثر در فرسايش درمورد تمامي زيرحوضه‌ها، به‌تفكيك بررسي شد و امتيازات هر عامل به‌دست آمد. با جمع امتيازات عوامل، درجه رسوب‌دهي براي هر زيرحوضه تعيين و سپس مقدار رسوب و فرسايش ويژه و فرسايش كل در هر زيرحوضه محاسبه شد. نتايج نشان داد عوامل توپوگرافي و وضعيت فعلي فرسايش بيشترين نقش و عامل آب‌وهوا كمترين نقش را در ميزان رسوب‌دهي حوضه دارند. طبق نتايج، 92% كل حوضه داراي درجه رسوب‌دهي زياد در كلاس فرسايش درجه چهار است. نسبت رسوب تحويلي حوضه (SDR) بين 32 تا 50% متغير است. كمترين و بيشترين مقدار فرسايش ويژه در زيرحوضه‌هاي متفاوت، به ‌ترتيب معادل 10 و 35 تن بر هكتار در سال، به ‌دست آمد. مقدار رسوب ويژه و فرسايش ويژه كل حوضه نيز، به ‌ترتيب 6/4 و 17/4 تن بر هكتار در سال، حاصل شد.