جماعت هاي پاگان و تعامل آنان با مسيحيان در بين‌النهرين در آستانۀ فتوح اسلامي

بين النهرين از ديرباز محل تلاقي تمدن ها و بستر مناسبي براي زايش انديشه هاي مختلف بوده است. اين سرزمين، به دليل موقعيت جغرافيايي آن، در تاريخ ايران نيز اهميت زيادي دارد. در پايان دورۀ ساساني، جماعت‌هاي مذهبي مختلفي در بين النهرين سكونت داشتند كه گروهي از آنها پاگان بودند. در اين پژوهش، منظور از پاگان ها افرادي هستند كه خداياني غير از خداي واحد را مي پرستيدند و طبيعت كانون توجه آنها بود. چون فتوحات اسلامي صبغۀ مذهبي داشت و بين النهرين يكي از سرزمين هايي بود كه مورد توجه فاتحان مسلمان قرار گرفت، آشنايي با پيروان اديانِ حاضر در بين النهرين در اين بازۀ زماني ضروري است. به علاوه، چون در آن زمان مسيحيان حضور پررنگي در بين النهرين داشتند، نحوۀ تعامل جماعت پاگان با مسيحيان در آستانۀ فتوح اسلامي به شناخت وقايع كمك مي كند. هدف از اين پژوهش، شناخت جماعت پاگان و نحوۀ تعامل آنها با مسيحيان است. اين پژوهش با رويكردي توصيفي ـ تحليلي و با بهره گيري از منابع تاريخي و همچنين شواهد باستان شناختي به اين پرسش پاسخ مي دهد كه مميزات پاگان هاي ساكن در بين النهرين در آستانۀ فتوح اسلامي چه بود و آنها چه تأثيري بر مسيحيانِ همجوار خود گذاشتند؟ يافته ها حاكي از آن است كه حران، ادسا و حيره مراكز آييني پاگان ها در بين النهرين بود. همچنين جادوگري، سرنوشت باوري بر پايۀ ستاره شناسي و قرباني كردن از شاخصه هاي پاگانيسم در اين سرزمين بود. پاگان ها بر مسيحيت تأثيرگذار بودند. در مقابل، راهبان مسيحي نيز مي كوشيدند پاگان ها را به مسيحيت متمايل كنند.