الگوي امكان‌‌سنجي اقتصاد خلاق در كتابخانه‌‌هاي عمومي با روش نظريه زمينه‌اي

هدف: پژوهش حاضر با هدف ارائۀ الگوي امكان كسب درآمد در كتابخانه‌‌هاي عمومي با رويكرد اقتصاد خلاق انجام شده است. روش: پژوهش از نظرِ هدف بنيادي و از نظرِ ماهيت كيفي بود كه با روش نظريه زمينه‌اي انجام شد. تعداد مشاركت‌كنندگان 19 نفر از خبرگان حوزه‌‌هاي كتابداري، كارآفريني و اقتصادي بودند كه با روش نمونه‌‌گيري هدفمند انتخاب شدند. جمع‌‌آوري داده‌‌ها با استفاده از مصاحبه‌‌هاي نيمه‌ساختاريافته و با روش نظام‌‌مند پرسش‌‌هاي باز انجام شد. براي اعتبارسنجي پژوهش، از روش كشف اطلاعات موازي، ارزيابي شركت‌‌كنندگان و خودبازبيني پژوهشگر استفاده شد. يافته‌ها: تجزيه‌وتحليل داده‌‌ها نشان داد كه مبناي نظري الگوي درآمدي در كتابخانه‌‌ها شش مؤلفۀ اصلي شامل: 1. سازوكارهاي مديريتي با زيرمؤلفه‌‌هاي نقش حمايتي مديران ارشد در ايجاد تحول، فراهم‌‌آوري امكانات و تجهيزات، نقش‌‌آفريني كتابداران و توجه مديريت به منابع انساني خلاق؛ 2. سازوكارهاي امورمالي و اداري شامل توسعه و پايدارسازي منابع و بهينه‌‌سازي مصارف، مديريت منابع، حمايت‌‌هاي اداري از سرمايه‌‌گذاري و افزايش بنيۀ مالي كتابخانه‌‌ها)؛ 3. سازوكارهاي قانوني و حقوقي با زيرمؤلفه‌‌هاي اصلاح قانون تأسيس ادارۀ كتابخانه‌‌ها، ايجاد فرايند اخذ قانوني مجوز درآمدزايي، شفاف‌‌سازي قوانين و آيين‌‌نامه‌‌ها؛ 4. سازوكارهاي آموزشي شامل آموزش ضمن‌خدمت همگاني، آموزش و آشنايي با روش‌‌هاي تعاملي، آموزش و آفرينش، تغيير شيوه‌‌هاي آموزشي، آشنايي با شيوه‌‌هاي آموزش جديد و تغيير نگرش شيوه‌‌هاي آموزش مديران؛ 5. سازوكارهاي درآمدزايي با زيرمؤلفه‌‌هاي ايجاد تعامل منطقي با مشتريان، طراحي رسانش خدمات و برنامه‌‌ها، تنظيم برنامۀ زمان‌‌بندي‌شدۀ استقلال مالي، ايجاد شبكۀ گستردۀ پخش محصولات)؛ 6. سازوكارهاي ساختاري شامل حمايت قوي و مستمر از برنامه‌‌هاي مديريتي، ارتقاي كيفيت خدمات و محصولات فرهنگي، ارتقاي پايگاه اجتماعي، ارتقاي مديريت تخصصي، تنظيم سند راهبردي اقتصاد خلاق. اصالت/ارزش: در حالي كه ركود اقتصادي و مشكل كمبود منابع مالي كتابخانه‌‌ها را وادار به انتخاب راه درآمد اضافي براي بقاي خود كرده است، تاكنون پژوهشي دربارۀ اين موضوع در ايران انجام نشده است. اقتصاد خلاق و كارآفريني اين فرصت را به كتابخانه‌‌ها مي‌‌دهد تا از طريق هنر، فرهنگ و علم درآمدزايي كنند. كسب درآمد خلاقانه گامي بلند براي استقلال بودجه و كاهش فشار بار مالي در كتابخانه‌‌ها و در نتيجه كاهش دغدغه‌‌هاي تأمين نيازهاي معيشتي كاركنان، تأمين اعتبار مجموعه‌‌سازي و منابع روزآمد و همچنين نگهداري و تعمير ساختمان‌‌ها خواهد شد.