تبيين نظري تأثير جنسيت بر تعيين مجازات مجرمان مواد مخدر در بستر عدالت كيفري تطبيقي

پژوهش‌هاي كيفرشناختي نشان مي‌دهد كه زنان به‌طور معمول مجازات‌هاي خفيف‌تري نسبت به مردان دريافت مي‌كنند و نظام عدالت كيفري با زنان، در مقايسه با مردان رفتار ملايم‌تري دارد. پژوهش حاضر از رهگذر نظرياتي چون پدرسالاري و قرائت‌هاي متأخر آن و نظريۀ زن پليد درصدد پاسخ‌گويي به اين پرسش است كه جنسيت در طي فرايند كيفردهي در جرايم مواد مخدر ايران، فراتر از موازين قانوني چگونه اثرگذار است و آيا تفاوتي در اثرگذاري نظريه‌ها برحسب ساختار اجتماعي دو جامعۀ ايران و آمريكا مشاهده مي‌شود و يا خير. در اين راستا از روش تحليل محتواي اسناد و مدارك ازجمله پرونده‌هاي قضايي محكومان مواد مخدر (60 نمونه) در بازۀ زماني 1389 تا 1399و تحليل گفتمان برخي مقام‌هاي عدالت كيفري استفاده شده است. همچنين براي درك عواملي كه قضات را به اعمال مجازات‌هاي خفيف يا شديد نسبت به زنان تشويق مي‌كند، از روش مصاحبۀ عميق با كنشگران قضايي و وكلاي متخصص در حوزۀ مواد مخدر (24 مورد) بهره‌گيري شده است. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد نگرش پدرسالارانه به زنان در جامعۀ ايران، محافظت از فرزندان، هزينه‌هاي اجتماعي مجازات مادران و تبعيت از شريك زندگي، عواملي هستند كه احتمال محكوميت و اجراي احكام شديدي چون اعدام را درخصوص زنان در ايران كاهش مي‌دهد. از ديگر سو، وجود سابقۀ كيفري در جرايم مواد مخدر، وزن بالاي مواد و يا روابط نامشروع را بايد از مواردي دانست كه منجر به نقض هنجارهاي جنسيتي گرديده و محروميت زنان از رويكرد ارفاق‌آميز نظام عدالت كيفري در جرايم مواد مخدر را به همراه دارد.