بررسي ديدگاه فخررازي در عدالت صحابه

عدالت صحابه يكي از اعتقادات غالب اهل‌تسنن است كه شماري از مفسرانِ ايشان براي اثبات آن به تعدادي از آيات قرآن كريم استناد كرده‌اند. يكي از اين آيات آيۀ ۱۰۰ سورۀ توبه است كه سبقت‌گيرندگان از مهاجرين و انصار را مشمول رضاي الهي معرفي مي‌كند. فخررازي از مفسران بزرگ اهل‌تسنن در تفسير اين آيه بحث عدالت صحابه و از آن جمله ابوبكر را پيش كشيده است. در پژوهش حاضر، اين ديدگاه با ارجاع به تاريخ صدر اسلام مورد بررسي و نقد قرار مي‌گيرد. در اين‌باره به چنين وقايعي استشهاد شده است: ابلاغ آيات ابتدايي سورۀ برائت، تخلف از سپاه اسامه و ايراد خطبۀ شقشقيه توسط امام علي عليه السلام، و بالاخره سخنان شخص ابوبكر. اما موضوع اتكاي مفسران اهل‌تسنن، به‌ويژه فخررازي، بر آيۀ يادشده براي اثبات عدالت صحابه بررسي و نقد مي‌شود. در اين‌باره به چنين دلايلي استناد شده است: اصطلاح متشرعه بودن »صحابي «، عدم‌شمول آيه دربارۀ همۀ صحابه، اختلاف علماي اهل‌تسنن در مقصود آيه از سابقين اوليه و تابعين و نيز در برداشت عدالت صحابه از آيه، و بالاخره سوءبرداشت از مفهوم سابقين و مخالفت اين برداشت با آيات قرآن و سيرۀ نبوي و سياق آيات و مسلمات تاريخي.