بررسي حس دلبستگي در نگرشي پديدارشناسانه به مكان: تفسيري از تجربيات زيستۀ افراد

مكان و حس دلبستگي به مكان از مباحث موردتوجه طراحان بوده است كه فرد در ارتباطي دروني با محيط قرار مي‌ گيرد. احساس تعلق و دلبستگي به مكان سطح بالاتري از حس مكان است كه در هر موقعيت و فضا به‌‌منظور بهره‌مندي و تداوم حضور انسان در مكان نقش اثرگذاري مي‌يابد. دلبستگي به‌گونه‌اي فرد را با مكان پيوند مي‌دهد كه آدمي خود را جزئي از مكان در نظر مي‎گيرد. اين حس، رابطۀ تعلقي و هويتي فرد به محيط اجتماعي است كه در آن زيست مي ‎كند. بنابراين، هدف اين مقاله دستيابي به عوامل مؤثر در شكل‌گيري حس دلبستگي به خانه، در پي ‌شناخت ويژگي‌هايي از خانه است كه نقشي مؤثر در ايجاد يا ارتقاي اين پيوند ايفا مي‌كنند. اين مقاله به روش كيفي و با رويكرد پديدارشناسانه اگزيستانسيال (تجربۀ زيستۀ افراد) به انجام رسيده است و در آن، از سه نوع مصاحبۀ غيررسمي (گفت‌و‌گو) و نيمه‌ساختاريافته و مصاحبۀ عميق (ساختاريافته) به‌عنوان ابزار گردآوري داده‌ ها بهره گرفته ‌شده است. يافته‌هاي اين مطالعه نشان مي‌دهد كه دو دسته از عوامل مي‌توانند در حس دلبستگي ساكنان به خانه مؤثر باشند: 1) ديالكتيك بيرون: ويژگي‌ها و عواملي كه مربوط به بيرون خانه هستند (كيفيت جلوۀ بيروني خانه، كيفيت خوش‌نامي محله و امنيت)؛ و 2) ديالكتيك درون: ويژگي‌ها و عواملي كه مربوط به درون خانه هستند (مالكيت، كيفيت آسايش، كيفيت كالبدي خانه، كيفيت رضايت از همسايگي و روابط عاطفي مثبت در خانه) كه بر شكل‌گيري دلبستگي ساكنان به خانه به‌عنوان مقولۀ «تعامل انسان و خانه» تأثيرگذار است و به‌عنوان هستۀ اصلي مقاله، شناسايي شد. در ديدگاه پديدارشناسي، حس تعلق به معني رابطۀ هم‌ پيوندي ميان انسان و محيط است كه همۀ شاخص‌ها را دربرمي‌گيرد.