تحليل جايگاه گذرهاي تاريخي در ساختار فضاهاي عمومي شهر(مورد مطالعاتي: گذر درخونگاه تهران)

اجزاي شهر سنتي ايراني، ساختاري هماهنگ و منسجم، برآمده از مفاهيم مختلف را در برمي‌گرفتند. شبكۀ گذرها، از مهم‌ترين عناصر ارتباطي اين شهرها بوده كه علاوه بر پيونددهي بين بخش‌هاي مختلف بافت، زمينۀ حضور و فعاليت‌هاي متنوع ساكنين محله را ايجاد نموده و جايگاهي مهم در حوزۀ همگاني شهر داشته‌اند. مواجهۀ سازمان فضايي و حيات جاري در اين گذرها با تحول محتوايي و كالبدي شهرها، مسئله‌اي قابل‌توجه است. بر همين مبنا هدف از اين پژوهش، مطالعۀ جايگاه گذرهاي تاريخي در نظام ساختاري فضاهاي عمومي شهر است تا با استخراج عوامل مؤثر بر آن، چگونگي عملكرد اين عنصر در ساحت همگاني و جمعي شهرهاي امروز را مورد تحليل قرار دهد. اين پژوهش با نگرشي كيفي و با روش توصيفي و تحليلي انجام‌گرفته و با مطالعۀ كتابخانه‌اي و اسنادي به بررسي مفهوم و ويژگي‌هاي گذرهاي تاريخي و مؤلفه‌هاي فضاي عمومي مرتبط با آن مي‌پردازد. اين مؤلفه‌ها شامل: دسترسي و حركت، سلسله‌مراتب، سكون، تضاد و تباين، تحرك و تنوع، اختلاط كاربري، انعطاف فضايي و پيوستگي است. سپس با روش تحليل كالبديفضايي، برهم‌كنش عوامل در محدودۀ مطالعاتي گذر درخونگاه بر اساس مدارك تصويري و مشاهدات ميداني آن، بررسي مي‌شود. فضاي عمومي گذر درخونگاه از طريق سازمان‌يابي مبتني بر نظام مراكز محله و وجود شاخصه‌هاي بارزي نظير: ابنيۀ تاريخي، گشايش‌هاي فضايي، كاربري‌هاي قديمي و چيدمان آن‌ها، شكل يافته است. با واكاوي اين گذر در زمينه‌هاي مطالعاتي نظير: سازمان فضايي شهر، رابطۀ جز و كل، ارتباطات مفصلي و تحليل مؤلفه‌ها، كيفيت‌هاي مؤثر آن بر فضاي عمومي شهر تبيين گرديده است. اين كيفيت‌ها شامل: ارتباط كالبدي و نسبت معنايي فضاي عمومي، هويت‌بخشي به فضاي عمومي و تعادل‌بخشيدن به فضاي عمومي و كاركرد عناصر كالبدي گذر در تبيين فضاي عمومي است كه مي‌تواند مبنايي جهت توسعۀ آتي گذر، ارتقاي فعاليت‌ها و تعاملات اجتماعي و حل مسائل و معضلات كالبدي آن باشد.