عينيت «امر متعالي» بر پايه دو مؤلفه «نياز دروني» و «تجربه بيروني» در انديشه نورمن گيسلر

يكي از مسائل مورد مناقشه در بحث تجربه ديني پرسش از واقعي بودن «امر متعالي» است. امر متعالي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي اثباتي تجربه ديني است كه ساخت‌گرايان آن را زادۀ درون ذهن و يا در زمرۀ ضمير ناخودآگاه بشري مي‌پندارند. نورمن ال. گيسلر، به عنوان يك ذات‌گرا، حكم به واقعي بودن متعلَّق تجربه ديني مي‌كند. او در كتاب فلسفه دين، در اثبات و احراز واقعي بودن امر متعالي، استدلالي را مطرح كرده است كه به تعبير خودش بر اساس «روش تجربتي» شكل گرفته است، روشي كه آن را بر پايه تركيب دو مؤلفه «نياز دروني» و «تجربه بيروني» پايه‌ريزي كرده است. در اين مقاله، به تبيين و تحليل استدلال گيسلر پرداخته مي‌شود، و همچنين مباني عقلي و تجربتي او ارائه خواهد شد. اين مباني بدين قرارند: روش تجربتي، اصل فراگيري، لزوم تحقيق‌پذيري وجود امر متعالي، رجحان باورپذيري تجربي بر امكان منطقي فريب، تجربه برآورده شدن نيازهاي واقعي انسان، باورپذير نبودن انكار واقعيت امر متعالي، عموميت و واقعيت تجربه ديني، بداهت نياز به امر متعالي (احساس حدوث و وابستگي)، امكان برآوردن نياز به امر متعالي و احتياج وجودي به «امر متعالي». سپس با ارزيابي پيشفرض‌هاي استدلال (طبيعت مشترك انسان، تشابه نياز جسماني و رواني، مشكل تعالي در ملحدين، ابتناء بر استقراء، از عام به خاص رسيدن و نسبي شدن رويكرد به دين) نهايتاً به اين نتيجه مي‌رسيم كه چنين باوري نزد او موجه است، زيرا اين باور از نيازي دروني سرچشمه گرفته است. به علاوه اين باور براي شخص تجربه‌كننده باوري «صادق» نيز هست، چرا كه عينيت امر متعالي در بيرون از ذهن احراز شده است.