تأثير گناه بر معرفت در مثنوي معنوي

در حوزه معرفت‌شناسي، يكي از مباحث مطرح در چند دهه اخير تأثير عوامل غيرمعرفتي از جمله گناه بر معرفت انسان بوده است. در طول تاريخ، در متون ديني و عرفاني فرهنگ‌هاي مختلف، همواره بر اين امر تأكيد رفته است كه ساحت‌هاي وجودي انسان به شدت بر يكديگر تأثيرگذار هستند. از جمله متون مهمي كه در آن به تأثير گناه بر معرفت انساني پرداخته شده مثنوي معنوي مولاناست. از نظر مولانا، آثار گناه فقط در آينده آن‌جهاني خود را نشان نمي‌دهد، بلكه بر وجود و قوۀ عاقلۀ انسان در اين دنيا نيز تأثيرگذار است. در بين گناهان تاثيرگذار بر معرفت، تكيه مولانا بر گناهان يوميه است، نه گناهان جبلي يا ذاتي. در باب نحوۀ تأثير گناه بر معرفت، مولانا بر اين باور است كه انسان بر اثر احساس گناهي كه در پي ارتكاب گناه بدان دچار مي‌شود، ارتكاز ذهني‌اش را از دست مي‌دهد و در نتيجه معرفتش خدشه‌دار مي‌شود. همچنين به دليل فضيلت‌بنياد تلقي كردن فرآيند كسب معرفت، خدشه در فضايل اخلاقي بر اثر ارتكاب گناه را تأثيرگذار بر فضايل فكري و در نتيجه معرفت انسان مي‌داند. هرچند مي‌توان از مثنوي معنوي مولانا چنين برداشت كرد كه او گناه را تأثيرگذار بر تمامي اقسام معرفت اعم از الهي و غيرالهي مي‌داند، با اين حال تكيه مولانا در مثنوي معنوي‌اش بر تأثير گناه بر معرفت به خدا و معرفت به خود است.