رويكردهاي مواجهه با تنوع اديان: بررسي ديدگاه عين‌القضات همداني

عين‌القضات به مسئله كثرت اديان توجه خاص نشان داده و براي توجيه وجود اين كثرت نظرپردازي كرده است. او با تقسيم دين به دو قسم حقيقي و تقليدي و مرتبط دانستن قسم نخست به متن تعاليم انبيا و پايه گذاران اديان و قسم دوم به عامه پيروان آنها نظريه خود را بنا نهاده است. از نظر او دين حقيقي، كه حاصل شهود و رؤيت پيامبران نسبت به متن حقيقت است، امري واحد و بركنار از كثرت است. كثرت صرفاً در عقايد عامۀ پيروان ايشان ظهور مي‌كند، يعني كساني كه اكثراً در طول زمان برداشت‌هاي ناصواب يا تلقيات متفاوت از تعاليم انبيا پيدا مي‌كنند، كه بخشي از آن نيز اجتناب‌ناپذير است. با گذشت زمان طبيعتاً هر چه بيشتر از آن تعاليم فاصله گرفته شود، اختلاف و نزاع نيز افزايش مي‌يابد. راه‌حل اصلي او براي عبور از اين كثرت و يا قبول آن به عنوان امري ناگزير، نخست ترك عادت و تقليد و بازگشت به سرچشمه تعاليم انبيا از طريق شهود و رؤيت باطني است، و ديگر پذيرش اين واقعيت كه از سخن واحد امكان برداشت‌ها و تلقيات گوناگون وجود دارد و بايد اين امكان و لوازم آن را به رسميت شناخت و كثرت اديان و عقايد را پذيرا شد. در پژوهش حاضر تلاش شده است ديدگاه عين‌القضات درباره موارد يادشده شرح و بسط داده شود.