نسبي‌گرايي فرهنگي در اشارات ويتگنشتاين در باب آيين‌هاي فرهنگي و ديني

بر اساس تفسير شايع، ويتگنشتاين در «اشاراتي در باب شاخه زرين فريزر» رويكردي بيانگرايانه به آيين‌هاي ديني و رفتارهاي فرهنگي دارد، و ديدگاه فريزر را با همين رويكرد مورد انتقاد قرار مي‌دهد. مويال شاروك،  بر مبناي همين تفسير، ويتگنشتاين را حامي روايتي از نسبي‌گرايي فرهنگي مي‌داند. اما نسبي‌گرايي فرهنگي در معرض اعتراض‌هايي از منظر طبيعي‌گرايي و نظريه تكامل است. در اين مقاله تفسير كِلَك  از ويتگنشتاين را مرور خواهيم كرد كه نگاه ويتگنشتاين به اعمال آييني را سازگار با طبيعي‌گرايي و نگرش تكاملي به سير تحول حيات اجتماعي و فرهنگي بشر مي‌داند. سپس روايت هكل را از نسبي‌گرايي فرهنگي در تأملات ويتگنشتاين در باب آيين‌هاي ديني و اعمال فرهنگي مورد بررسي قرار مي‌دهيم و نشان مي‌دهيم كه چگونه هكل در عين دفاع از وجود نسبي‌گرايي فرهنگي در تأملات ويتگنشتاين، انتقادهاي بعضي از حاميان طبيعي‌گرايي و نظريه تكامل را به نسبي‌گرايي فرهنگي ويتگنشتاين وارد نمي‌داند. نهايتاً از اين موضع دفاع مي‌كنيم كه اولاً ويتگنشتاين مدافع نسبي‌گرايي فرهنگيِ معرفت‌شناختي نيست، در ثاني از نگاه ويتگنشتاين آيين‌هاي فرهنگي و ديني بديلي براي علم نيستند، بلكه در تمامي فرهنگ‌ها از جمله فرهنگ مدرن در كنار علم حضور دارند، ثالثاً ويتگنشتاين از نسبي‌گرايي معناشناختي در باب آيين‌هاي فرهنگي حمايت مي‌كند، و رابعاً دفاع ويتگنشتاين از جايگاه آيين‌ها در حيات اجتماعي بشر تعارضي با طبيعي‌گرايي در مطالعه در باب انسان، زبان و فرهنگ ندارد و مي‌توان از منظر طبيعي‌گرايانه از موضع ويتگنشتاين در باب آيين‌ها دفاع كرد.