عقلانيت اسلامي با رويكرد مبارزه با استعمار انگليس در افغانستان

دين اسلام و آموزه‌هاي عقلاني آن به‌مثابه يك گفتمان مسلط اجتماعي و عقيدتي مردم افغانستان را در دوران سه جنگ و تجاوز نظامي استعمار انگليس توان و نيرو بخشيده است. با اين نگرش نگارنده سعي دارد دال‌ها و نشانه‌هاي گفتمان عقلانيت اسلامي در مبارزه با استعمار انگليس را با استفاده از منابع تاريخي و روش پژوهش كتابخانه‌اي و همچنين بر اساس روش گفتمان لاك‌لا و موف متأثر از ميشل فوكو به تحليل و خوانش گيرد. حدود 99٪ جمعيت و نفوس افغانستان، پيرو دين اسلام است و آموزه‌هاي عقلاني آن در تمام زواياي زندگي مردم افغانستان نهادينه‌شده است. بنابراين اسلام دال مركزي گفتمان عقلانيت اسلامي در مبارزه با استعمار انگليس را شكل داده و ساير دال‌ها و نشانه‌ها در مفصل‌بندي آن، ريشه‌هاي عميق در انديشه‌هاي ديني و عقيدتي مردم دارد. دال أُولي الأمر، نقش عالمان دين در تعيين امان‌الله خان در مبارزه با استعمار انگليس و استقلال كشور را بازنمايي مي‌كند. دال فتوا پيوند عميقي بين مردم و عالمان دين عليه استعمار را پديد آورده و استحكام بخشيده است و به همين ترتيب دال نفي سبيل با عنصرهاي مختلف، رزمندگان افغانستان در برابر سپاهيان استعمار را پديدارنموده است. عناصر نفي سبيل مانند عنصر فرهنگي، سياسي و ديپلماسي ضربه‌هاي مهلكي بر پيكري استعمار انگليس وارد كرده و سرانجام استعمار را با خروج اجباري از افغانستان به حاشيه رانده و خود به‌عنوان يك گفتمان مسلط اسلامي به ثمر نشسته است. حال پرسش اصلي اين است كه نقش عقلانيت اسلامي در مبارزه با استعمار انگليس چيست؟ هدف از اين پژوهش، بازنمايي دال‌ها و نشانه‌هاي عقلانيت اسلامي و تأثير آن در توانمندي مردم افغانستان عليه استعمار انگليس است. يافته‌ها نشان مي‌دهد، مردم افغانستان هراندازه متكي به اسلام و دال‌ها و نشانه‌هاي آن بوده به همان ميزان توانمندي و پيروزي در عرصه مبارزه با استعمار انگليس را به دنبال داشته است.