تحليل تطبيقي ماهيت و فرايند تهيه طرح ساختاري ـ راهبردي در ايران و طرحهاي توسعه شهري كشورهاي توسعه‌يافته

تهيه و اجراي طرح جامع با آشكار شدن ضعفهايش چه در بعد ماهوي و چه اجرايي در جهان، در حدود 60 سال است كه در اكثر كشورهاي توسعهيافته منسوخ شده است. در ايران اما اجراي آن كماكان ادامه يافته است. گرچه در ساليان اخير تلاشهايي براي تغيير اين روند برداشته شد كه نمونه بارز آن آغاز به تهيه طرحهايي موسوم به ساختاري ـ راهبردي از اواسط دهه هفتاد خورشيدي در ايران بوده است. بررسي اين طرح و نيز مقايسه با دو طرحي كه به نوعي از تركيب آنها بوجود آمده (استراتژيك و طرح ساختاري) آشكار ساخت طرح ساختاري ـ راهبردي فارغ از برخي پيشرفتهاي شكلي، تركيبي ناقص از سه الگوي جامع، ساختاري و استراتژيك است. در مطالعات وضع موجود از همان الگوي پژوهشي طرح جامع پيروي كرده و در سطوح ديگر نيز ويژگيهاي يك طرح نوين را عرضه نمي‌دارد. بهره‌گيري از الگوي استراتژيك به شكل بسيار سطحي و بي ارتباط با بخشهاي ديگر و بدون وقوف بر فحواي طرح و استفاده از تنها مطالعات مرحله اول طرح ساختاري انگلستان و عدم دقت در مرحله دوم آن (طرح محلي) و عرضه طرحهايي مجزا از ساختار اصلي، از ديگر نشانه‌هاي عدم وجود ساختاري نوين در اين طرح است. بازنگري مجدد در نظام طرحهاي توسعه شهري كشور و تلاش براي پوشش ضعفهاي الگوي جامع ضمن اضافه نمودن ويژگيهاي مثبت الگوي استراتژيك پيش از تهيه و اجراي كامل اين الگوي امتحان پس داده (استراتژيك) با ارائه طرحي جايگزين، مي‌تواند راه‌حل مناسبتري نسبت به طرح ساختاري ـ راهبردي براي ساماندهي شهرهاي كشور باشد.