معناشناسي تاريخي و ساختاري اثم در قرآن كريم

ماده «اثم» با 48 بسامد در قرآن كريم، مفهومي كليدي در حوزه معنايي گناه است كه نسبت به ديگر مفاهيم اين حوزه، در بافت‌ها و روابط معنايي متنوع‌تري به كار رفته است. لغويان و مفسران، با غفلت از تبار كلمه و ظرافت‌هاي معنايي اثم در آيات، اين واژه را با ديگر واژگان حوزه معنايي گناه، يكسان انگاشته‌اند. با توجه به «تيرگي معنايي» اثم در قرآن كريم، مطالعه معناشناختي درباره اين مفهوم ضرورت دارد. اين مقاله قصد دارد با بهره‌گيري از روش‌هاي معناشناسي نظير ريشه شناسي و بررسي روابط همنشيني و جانشيني، تحليلي معناشناختي از «اثم» ارائه دهد. ريشه شناسي مؤيد مؤلفه‌هاي «اتصال و همگرايي»، «درنگ و تأخير»، «تعمد و قصدمندي» و «پليدي و ناپاكي» در ماده اثم است كه مؤلفه اخير ناظر بر انگاره « قبح ذاتي» در قرآن و ارزش گذاري اين مفهوم پيش از ورود شرع است. بررسي روابط همنشيني و جانشيني نشان داد، متمايز از ديگر مفاهيم حوزه گناه در قرآن، «اثم» غالباً ناظر بر افكار و اقوال با دو مؤلفه «كذب» و «بطلان» است كه در حوزه «رابطه با خدا» در بافت محرمات و نواهي و نيز حوزه «روابط انساني و اجتماعي» در بافت مشاركت بر دروغ و حرام كاربرد دارد.