طرحي براي روش‌شناسي مطلوب در فلسفه اولي با تأكيد بر آراء انديشمندان معاصر ايراني

مقاله حاضر درصدد پاسخ به اين مسئله است كه فيلسوف در پاسخ به مسائل فلسفي بايد از چه روش و منابع معرفتي استفاده كند و در به‌كارگيري چه منابع و روش‌هايي محدوديت دارد. پيش‌فرض مقاله در پاسخ اين است كه ميان غايت، موضوع و روش فلسفه رابطه مستقيم وجود دارد، و تعيين روش و منابع معرفتي مورد استفاده در فلسفه تابعي از غايت و موضوع فلسفه است. با ملاحظه موضوع و مسائل مطرح در فلسفه، آشكار مي‌گردد كه بحث از مشتركات ميان موضوعات علوم يا واقعيت‌هاي گوناگون غايت اصلي فلسفه اولي است. سپس با در نظر گرفتن دو مرحله اساسي در روش‌شناسي علوم، يعني اولاً طرح مسئله و فرضيه‌پردازي و ثانياً سنجش و اكتشاف نظريه، به اين نتيجه مي‌رسيم كه در مرحله طرح مسئله فلسفي، شهودهاي خاص و همگاني (حسي وجداني)، نقل و تجربه (به عنوان زمينه‌ساز)، در كنار تحليل‌هاي عقلي نقش دارند؛ اما در ناحيه سنجش و اكتشاف نظريات، بايد قائل به تفصيل شد: اگر بر همگاني بودن اثبات‌پذيري مسائل فلسفي تأكيد داشته باشيم، نسبت به عوارض وجود، صرفاً تحليل‌هاي عقلي و نسبت به مبادي وجود و تقسيمات وجود (ناظر به موضوعات علوم) تحليل‌هاي عقلي در كنار شهود، تجربه و استقراء به كار گرفته مي‌شود؛ و اگر ارجاع معرفتي به نحو تفصيلي مد نظر نباشد، در هر سه مورد مي‌توان در كنار تحليل عقلي و تجربه، نقل قطعي را نيز به كار گرفت.