مكان‌يابي مقبره مُستَرشِد بالله عباسي براساس شواهد باستان‌شناختي و منابع مكتوب تاريخي

مطالعات منابع مكتوب تاريخي و تطبيق با شواهد باستان‌شناختي، از روش‌هاي منسجم علمي در مطالعات باستان‌شناختي دوران اسلامي است؛ و نقش بسزايي در شناخت شهرها، مكان‌هاي تاريخي و ماهيت كاركردي بسياري از فضاهاي معماري دارد. در اين‌ميان مطالعه برروي يافتن مكان يك اثر تاريخي، از زمينه‌هاي موردعلاقۀ پژوهشگران است. منطقۀ شمال‌غرب ايران كه در دوران اسلامي بانام «آذربايجان» شناخته‌شده، داراي آثار متنوعي از دوران اسلامي است. بخش زيادي از اين آثار پابرجاست و برخي نيز اثري از معماري و ساختار كالبدي آن‌ها امروزه نيست و تنها در متون و منابع دوران اسلامي بدان‌ها اشاراتي شده است؛ ازجملۀ اين آثار، مقبرۀ بيست‌ونهمين خليفۀ عباسي، يعني «مُسترشِد بالله» است كه تاكنون موقعيت و محل اين مقبره در آذربايجان ايران، ناشناخته مانده است. مكان اين مقبره در متون دوران اسلامي به‌صورت‌هاي مختلف ذكرشده است. در اين منابع، موقعيت قرارگيري آن بيشتر در «بَلده» مراغه قيدشده، بااين‌وجود موجوديت مكاني مقبره در مراغه تا به امروز كاملاً مهجور واقع گشته است. پژوهش پيشِ‌رو به شيوۀ توصيفي تحليلي و براساس مطالعات كتابخانه‌اي و نتايج بررسي‌هاي ميداني، به‌منظور مكان‌يابي و شناسايي محل دقيق مقبرۀ مسترشدبالله به انجام رسيده و در اين‌راستا به‌دنبال پاسخ منطقي براي اين پرسش‌ها است: الف) براساس شواهد باستان‌شناختي و متون تاريخي، كدام‌يك از محله‌هاي شهر مراغه را مي‌توان مكان مقبره و محل دفن خليفۀ عباسي دانست؟ ب) شواهد كلي براي مكان‌يابي مقبرۀ مسترشدبالله كدامند؟ نتايج به‌دست‌آمده از داده‌هاي ميداني و كاوش باستان‌شناختي و تحليل متون تاريخي، موقعيت مكاني مقبره را در هستۀ تاريخي شهر مراغه، در محلۀ اَتابَك (قُضات) و كنار برج‌مقبره‌هاي كبود و مدور مطابقت مي‌دهد.