بررسي تزيينات آجركاري در نماي بيروني بناهاي قاجار و پهلوي بيرجند

آجر از مصالح مهم در زمود و آمود ايراني بوده كه در ادواري از تاريخ دوره اسلامي نمود قابل توجهي دارد. بعد از سلجوقي مي‌توان ادوار قاجار و پهلوي را در زمينه آجركاري برجسته دانست. هدف، مطالعه تزيينات آجركاري در نماي بيروني بناهاي قاجار و پهلوي بيرجند و عوامل تاثيرگذار اجتماعي و فرهنگي بر آنست. از اين رو تزئينات آجركاري بناهاي قاجار و پهلوي در بيرجند چيست و عوامل اجتماعي و فرهنگي تاثيرگذار بر آن كدام است؟ روش تحقيق، توصيفيتحليلي و شيوه گردآوري اطلاعات، كتابخانه‌اي و بويژه ميداني است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد فرم‌هاي آجري بناهاي بيرجند شامل ستون‌نماها، قوس‌هاي در،پنجره و جداره و سنتوري‌هاست. همچنين نقوش آجركاري زينت‌بخش حاشيه، متن جداره، عناصر منفرد و مشبك ابنيه هستند. نقوش با تركيب‌‌هاي متنوع آجري مانند، چليپا، خفته و رفته، جناغي،گلچين و انتزاعي در كنار يكديگر نمايان شده‌اند. نيز تاثير موقعيت سوق‌الجيشي بيرجند و همچنين نقش تجاري و محوري در دفاع از قلمرو سيستان و پاسداري از مرزهاي شرقي در دوره قاجار، نيز حضور سياحان و ماموران به دليل دست‌اندازي انگليسي‌ها بر هند و همجواري با ايران، تاسيس مدارس نوين و افتتاح سركنسولگري انگليس در بيرجند بر تزيينات آجري بارز است. فروش فرش منطقه در بازار هاي جهاني رونق اقتصادي، توليد سرمايه و آمد و شد تجار را در پي داشته كه باعث ورود تزئينات اروپايي به معماري بيرجند شد اگرچه سويه تامل و نگاه بومي منطقه و سياست‌هاي حاكم در بهره‌گيري از عناصر باستاني و هنر اسلامي در آجركاري نيز قابل تامل است.