تحليل محتواي نقاشي‌هاي ‌ديواري در خانه‌هاي قاجاري تبريز

نقاشي ديواري در دورۀ قاجار علاوه بر جنبه‌هاي بصري و تزييني، كاركرد ارتباطي ويژه‌اي دارد. نقاشي‌هاي ديواري برجاي‌مانده در خانه‌هاي قاجاري شهر تبريز، زمينه‌هاي منحصربه‌فردي را جهت كندوكاو در عملكردهاي ارتباطي اين هنر رسانه، مطابق با زمينه‌هاي تاريخي و تحولات فرهنگي آن برهه از تاريخ، در اختيار قرار مي‌دهند.اين پژوهش از نظر هدف، كاربردي و از لحاظ ماهيت، توصيفي تحليلي با رويكرد كيفي و شيوۀ جمع‌آوري اطلاعات، ميداني و كتابخانه‌اي است. در بررسي نقاشي هاي ديواري شناسايي شده در 11 باب خانۀ ﻗﺎﺟﺎﺭي تبريز كه به ﻋﻨﻮﺍﻥ جامعه‌ آماري لحاظ شده‌اند، پرسش اصلي اين است كه: نقاشي‌هاي ديواري در خانه‌هاي قاجاري تبريز به عنوان هنر رسانه‌اي، چه پيام‌هايي را به ناظر منقل مي‌كنند؟ در راستاي پاسخ به اين پرسش، تحليل محتوا و درك پيام‌هاي صريح و دلالت‌هاي ضمني اين نقوش و نگاره‌هاي ديواري از طريق طبقه‌بندي مضامين و ارزيابي پيام‌ آن‌ها در تناسب با محيط و معماري‌شان، مورد توجه بوده است.از نتايج بررسي‌ها مي‌توان به تنوع موضوعات نقاشي شده در اتاق طنبي (شاه‌نشين و پذيرايي) به‌عنوان مهم‌ترين بخش از معماري خانه‌ها و جايگاه ممتاز شومينه‌ها اشاره كرد. بيشترين تعداد و وسعت نقاشي‌هاي ديواري به ترتيب مربوط به نقوش «تزييني گياهي»، «گل و بوته»، «گل و گلدان» و ديوارنگاره‌ها با موضوع «طبيعت ابنيه» و «طبيعت انسان ابنيه» است. در اين نمونه‌ها، انتخاب مضامين تا اندازۀ زيادي متأثر از موقعيت اجتماعي، فرهنگي، مذهبي و تمول سفارش‌دهنده بوده است؛ اما به‌طوركلي تأثيرپذيري از هنر غرب در نمايش موضوعات مختلف، مشهود است. پيام اين ديوارنگاره‌ها دلالت ضمني به مطلع بودن و به‌روز بودن كارفرمايان و يا نقاشان اين آثار دارد و به‌كارگيري نقوش به‌عنوان موضوعي مستقل، كاركرد بيانگر آن‌ها را افزايش داده و به انتقال بهتر پيام اصالت فرهنگي صاحبان خانه‌ها، ياري رسانده است.