مواجهۀ بازانديشانه با بحران اقتصادي در زندگي روزمره: راهبردها و پيامدها

بروز بحران اقتصادي و در كنار آن ظهور پديدۀ همه‌گير كرونا و تأثير آن بر اوضاع اقتصادي، در سال هاي اخير شرايط اقتصادي نامطلوبي را براي اقشار مختلف جامعه به وجود آورده است. در اين شرايط خانوارها نيازمند كنش ها و راهبردهايي براي انطباق با شرايط و گذر از اين وضعيت هستند. تحقيق حاضر نيز با هدف بررسي همين راهبردها كه در شرايطي از نامطلوبيت اقتصادي از سوي خانوارها صورت مي پذيرد، گام برداشته است. اين مطالعه در چهارچوب پارادايم تفسيري و برساخت گرا با رويكرد كيفي، تكنيك تحليل مضمون و ابزار پرسشنامۀ نيمه‌ساخت يافته انجام شده است. افراد بيشتر از 18 سال نمونۀ تحقيق را تشكيل داده اند كه براي انتخاب آن‌ها از نمونه گيري هدفمند از نوع در دسترس استفاده شده است. معيار ورود به مطالعه نيز سرپرست خانوار بودن نمونه ها در نظر گرفته شده است كه در نهايت با توجه به قاعدۀ اشباع نظري با 36 نفر مصاحبه شد. نتايج تحقيق نشان داد كه راهبردهاي مواجهۀ شهروندان در سه دسته قرار مي گيرد: بعضي از كنش ها مقاومتي بودند و تنها درصدد كاهش ميزان اثرات بحران ها بر اقتصاد خانوار و تلاش براي ادامۀ حيات بودند. برخي كنش ها نيز بازيابي‌كننده‌ بودند؛ بدين صورت كه خانوارها در صدد حفظ سطح رفاهيِ خود قبل از بروز بحران ها بودند. در اينجا كنش هاي اقتصادي كوتاه‌مدت و ناپايدار بوده است و تأثير چنداني بر بازيابي اقتصاد خانوار و دفع شوك هاي بحران نداشته اند. برخي كنش هاي ديگر نيز در حوزۀ راهبرد خلاقيت قرار گرفتند. در اين راهبرد افراد با استفاده از شرايط هرج و مرج اقتصادي كنش هايي نامولد و ناكارا را براي افزايش سهم خود از اقتصاد به كار بردند. در اين راهبرد منفعت عمومي ناديده گرفته مي‌شود و فقط نفع شخصي مدنظر افراد قرار دارد؛ البته برخي از كنش هاي خلاق مولد با عنوان خلاق بالقوه معرفي شده اند كه با موانع بسيار در جهت عملي‌شدن روبه‌رو بوده اند. در كنار اين، نتايج تحقيق همچنين بيانگر اعتقاد شهروندان به تأثيرگذاري محيط و بستر اجتماع بر نحوۀ راهبردهاي اقتصادي مردم بوده است؛ بدين صورت كه فقدان بلوغ سياسي علت ايجاد پيامدهايي چون اقتصاد شكننده، جامعۀ كم عيار و فرهنگ عقلانيت ستيز است؛ شرايطي كه نوع راهبردها و كنش هاي اقتصادي خانوار را متأثر كرده است.