سببيت در زبان فارسي (تحليلي بر اساس دستور نقش و ارجاع)

دستور نقش و ارجاع در راستاي تحليل ساخت‌هاي مركب چارچوبي ارائه مي‌دهد كه «سلسله‌مراتب روابط ميان‌بندي» نام دارد و به‌عنوان قاعده‌اي كلي براي بررسي‌هاي بينازباني به كار مي‌رود. اين سلسله‌مراتب خود متشكل از دو « پيوستار معنايي» و «پيوستار نحوي» است و بر اساس تصويرگونگي بنا نهاده شده است، به اين معني كه ساخت‌‌هايي كه داراي همبستگي زياد معنايي هستند در قالب ساخت‌هاي نحوي مستحكم‌تري بيان مي‌شوند و برعكس. در اين سلسله‌مراتب، ساخت‌هاي سببي نيز جاي دارند و محور مطالعۀ پژوهش حاضر قرار گرفتند. ساخت‌هاي سببي در مطالعۀ حاضر به سه نوع سببي نوع يك، سببي امري و سببي نوع دو تقسيم شدند. بر اين اساس نخست به بررسي ابعاد نحوي، معنايي و تعامل اين دو بعد در ساخت‌هاي سببي پرداختيم. در بعد نحوي نوع رابطۀ الحاق-پيوند و در بعد معنايي، سلسله‌مراتب معنايي مورد بحث بودند. يافته‌ها حاكي از آن است كه سببي‌هاي نوع يك در رابطۀ هم‌وابستگي هسته‌اي و سببي‌هاي نوع دو و امري در رابطۀ هم‌وابستگي مركزي به سر مي‌برند. تعامل دو سطح نحو و معنا در ساخت‌هاي سببي نيز در قالب الگوريتم‌هاي پيوندي تبيين شدند. در نهايت چنين محرز شد كه يافته‌هاي زبان فارسي در جهت تائيد «سلسله‌مراتب ميان‌بندي» عمل مي‌كنند و از اين رهگذر مي‌توان بر كفايت تبييني آن صحه گذارد.