نمود مؤلّفه‌هاي ناتوراليستي در آثار داستاني دفاع مقدّس (مطالعۀ موردي: «زمستان 62» و «سفر به گراي 270 درجه»)

ناتوراليسم، مكتبي ادبي است كه رفتارها، گرايش‌ها و افكار انسان‌ها را برخاسته از غرايز دروني و اميال طبيعي مي‌داند. طبق نظريۀ ناتوراليست‌ها، تمام واقعيّت‌ها و پديده‌هاي موجود در طبيعت در دايرۀ معارف علمي قرار دارد و با قوانين علوم طبيعي قابل توجيه است. به عبارت ديگر ناتوراليسم، فرمول كاربرد علم جديد در ادبيّات است. ناتوراليسم در ادبيّات بر جنبه‌هاي توارث، محيط، تقدير محتوم، مشاهدۀ زندگي به دور از آرمان‌گرايي و نفي مسائل ماورايي تأكيد دارد و در اين راه به ترسيم جزئيات عموماً زشت و ناخوشايند مي‌پردازد. ناتوراليسم ادبي از طريق ترجمۀ آثار ادبي صدر مشروطه به اين طرف در حوزۀ داستان‌نويسي فارسي وارد شد و نويسندگاني مانند صادق چوبك، صادق هدايت، احمد محمود، محمد مسعود، اسماعيل فصيح و... را تحت تأثير قرار داد. بررسي آثار ادبيّات داستاني دفاع مقدّس، حاكي از وجود برخي از مؤلّفه‌هاي برجستۀ ناتوراليسم مانند عينيّت‌گرايي، بدبيني، سياه‌انديشي، شرح مبسوط فجايع جنگ، كاربرد كم‌سابقۀ برخي از تعابير غير مرسوم دربارۀ رزمندگان، توجّه به علم فيزيولوژي و... در شماري از اينگونه آثار است. اين پژوهش به روش توصيفي- تحليلي و با كمك منابع كتابخانه‌اي، برخي از شاخصه‌هاي ناتوراليسم را در دو رمان «زمستان 62» از اسماعيل فصيح و «سفر به گراي 270 درجه» از احمد دهقان واكاوي نموده است. نتيجۀ بررسي با توجّه به شواهد متني نشان مي‌دهد كه در اين دو اثر، برخي از مؤلّفه‌هاي ناتوراليستي نمود بارزي دارد. مي‌توان گفت كه آنچه آثار ناتوراليستي را از ساير نوشته‌ها متمايز مي‌نمايد، در اين دو رمان قابل شناسايي است.