بررسي نظام معنايي و رمزواره معرفت و وحدت وجود در گلشن راز شيخ محمود شبستري

زبان عرفاني و استعانت از رمز و سمبول در بيان تجارب شهودي، يكي از گزاره‌هاي مهم آثار عرفاني متصوفه تلقي مي‌شود. شيخ محمود شبستري در مثنوي عرفاني گلشن راز از زبان عرفاني و كاركردهاي رمزي بهره جسته كه رسالت اين جُستار بازشناسي رمزواره معرفت نفس و وحدت وجود است. در اين پژوهش، نگارندگان برآن اند تا به شيوه ‌توصيفي‌تحليلي به اين سؤال بنيادي پاسخ دهند كه كاربست زبان عرفان و كاركردهاي رمزي در تبيين مباحث شناخت نفس و وحدت وجود در گلشن راز شبستري چگونه بوده و هدف شبستري از اين كاربرد چيست؟ نتايج تحقيق نشان مي‌دهد در قلمرو نظام معنايي و اصطلاحي عرفان، رمز «من» مختص انسان نبوده و تمامي موجودات به تناسب مراتب كمالي‌شان، داراي «من حقيقي» هستند و در نسبت انساني، محل خطاب «من»، روح است. «وهم» مهم‌ترين عاملي است كه مانع مشاهده حقيقت مطلق شده است و شبستري بر ترك «نمود وهمي» تأكيد ويژه دارد. شبستري در گذار از شريعت به طريقت و معناشناسي نمودهاي وهمي آن را مطرح كرده است. در رمزوارۀ وحدت وجود نيز او با تأسي از ابن عربي، قلب عارف را محل دگرگوني تجليات الهي مي داند كه با سير انفسي، عارف از طريق دگرگوني هاي (تقلب) مداوم، حق را باز مي شناسد؛ پس نفس عارف ديگر نفس انساني خود او نيست بلكه با هويت جنبۀ اويي حق كاملاً يكسان است.