ملاحظات منطقي و معرفت‌شناختي ابن‌سينا، ابن‌عربي و ملاصدرا

آيا مي توان در حكمت اسلامي از طريق به كارگيري قواعد منطقي به تعريف حدي و حقيقي واجب تعالي نايل شد؟ شمار پرشماري از پژوهش گران بر اين باورند كه ارائۀ «تعريف حدي حقيقي» براي واجب تعالي ممكن نيست؛ زيرا تعريف حدي مختص به امور ماهوي است و واجب تعالي امري ماهوي نيست. برخي عبارت هاي ابن سينا نشان مي دهد كه او در پاره اي موارد ـ مانند حيثيت اضافي قواي نفس ـ براي امور غيرماهوي «تعريف حدي حقيقي» درنظر گرفته است؛ در عين حال او براي واجب تعالي تعريف حدي حقيقي ارائه نكرده و در اين مورد به «شرح اسم» اكتفا كرده است. ايدۀ اصلي مقالۀ حاضر اين است كه ابن عربي و ملاصدرا از روزنه اي كه در نظام منطقي ابن سينا براي تعريف حدي حقيقي امور غيرماهوي باز شده است استفاده كرده و نگرش او براي تعريف حد امور غيرماهوي را در نظام حِكمي خود امتداد داده اند. نتيجه اي كه به دست آمده از قرار زير است: ابن عربي دو راهكار را براي تعريف حدي واجب تعالي ارائه كرده و صدرالمتألهين نيز يك راهكار به شيوه هاي ابن عربي افزوده است.