نگاهي تاريخي به واژه‌هاي مدينة و مدني در گزارش‌هاي عربي كتاب‌هاي فلسفي يوناني

بي گمان، اصطلاح شناسي از ضرورت هاي هر دانشي است كه اگر تاريخي انجام شود، سودش دوچندان است. در ميان اصطلاحات فلسفه ي عملي كه گر چه نام آشناست و در علوم قرآن و نيز تاريخ و عرف فراوان بكار مي رود؛ اما به عنوان زبان زدي فلسفي به ويژه با نگاه تاريخي بررسي نشده، واژه ي مدني است كه صفت نسبي مدينة است. اين اصطلاح كه در ميراث جهان اسلام پربسامد است، در عنوان سومين شاخه ي كه در انسان شناسي » مدني بالطبع « بكار رفته و اصطلاح نام ور و بنيادين ،» الفلسفة المدنية « ، حكمت عملي فلسفي و فلسفه ي علوم اجتماعي محور است، از آن ساخته شده است؛ ازاين رو، پرداختن بدان ضروري است؛ به ويژه بررسي آن در مطالعات تمدني نيز لازم است؛ زيرا واژه ي تمدن نيز مبتني بر آن است. اين مقاله با بررسي مدينة و مدني در فرهنگ هاي اصيل لغت تازي مانند العين، مختار الصحاح، تهذيب اللغة و نيز در برخي كتاب هاي مرتبط با علوم قرآني، راه را براي تحقيق آن در گزارش هاي عربي متن هاي فلسفي يوناني مي گشايد كه با پژوهش آن ها به نظر مي رسد كه مترجم ناشناس خطاب هي ارسطو پيشگام در به كارگيري مدينة و مشتقات آن در ترجمه ي πολις يوناني و مشتقاتش است و در استعمال مديني به عنوان صفت نسبي مدينة نيز منحصر به فرد است و شايد نشان قدمت آن باشد. در اين ميان، گويا كندي در به كارگيري وصف مدني مقدم است و نيز اسحاق در ترجمه ي اخلاق ارسطو، مدينة و مشتقاتش را هرچند تحت اللفظي ست، به عنوان برابر نهاد πολις يوناني و واژه هاي برگرفته از آن، بيش از سياسة و مشتقاتش كه در عربي رايج تر است، مي پسندد و بهره مي برد.