بررسي شخصيت‌شناختي ابن‌عربي در رمان موت صغير اثر محمدحسن علوان برپايه كهن‌الگوي آنيما

بيان مسئله: از ديدگاه كارل گوستاو يونگ، انسان‌ها افزون‌بر ضمير ناخودآگاه شخصي، بخش مشتركي به نام ناخودآگاه جمعي دارند. كهن‌الگوها محتويات اين بخش از روح و ذهن را تشكيل مي‌دهند. نقد كهن‌الگويي يكي از رهيافت‌هاي اصلي نقد ادبي معاصر است كه به كشف ماهيت و ويژگي كهن‌الگوها و نقش آنها در ادبيات مي‌پردازد. از ميان اين كهن‌الگوها در اين پژوهش، به كهن‌الگوي آنيما پرداخته مي‌شود. آنيما نيمه زنانه وجود مردان است كه تحت شرايط زندگي هر شخص دچار تحول مي‌شود و نمودهاي مثبت و منفي آن، جلوه مي‌يابد. در گستره ادبيات در فرهنگ‌هاي مختلف نيز شاهد زايش مضاميني قوي از اين كهن‌الگو هستيم؛ بنابراين ضروري مي‌نمايد به بررسي فراورده‌هايي مانند رمان پرداخته شود كه برپايه روان‌تحليل‌گري به ناهشياري فرد وابسته‌تر هستند. اين پژوهش، چگونگي تجلّي اين عنصر را در روان شخصيت ابن‌عربي در رمان موت صغير اثر محمدحسن علوان، نويسنده برجسته عربستاني، تحليل مي‌كند؛ كهن‌الگوي آنيما در سطوح مختلف، در شخصيت اصلي رمان نمود دارد. او پس از آشنايي با آنيماي خود و ادغام با آن به تفردي مي‌رسد كه يونگ آن را كهن‌الگوي سعادت مي‌نامد؛ همين مسائل، چرايي و ضرورت انجام پژوهشي در اين باره را تبيين مي‌كند.روش: اين جستار با روش توصيفي ـ تحليلي و با استفاده از شواهد استخراج‌شده از رمان، به شباهت‌هاي معشوقه ابن‌عربي به مفهوم آنيما در نظريه يونگ پرداخته است.يافته‌ها و نتايج: اين پژوهش اثبات مي‌كند كه آنيما تأثيري شگرف در ايجاد حوادث و رويدادهاي داستان يادشده داشته و زمينه‌هاي كشمكش را در ميان شخصيت‌ها ايجاد كرده است. يافته‌ها بيانگر اين است كه وجوه مثبت آنيما در قالب معشوق، راهنما، اوتاد و... جلوه‌گر شده است.