تاثير كاربرد باكتري آزوسپيريلوم و بقاياي گياهي بر جذب عناصر غذايي پرمصرف توسط گياه جو در شرايط تنش آبي

سابقه و هدف: مقدار عناصر پرمصرف تحت تأثير عوامل مختلف محيطي از جمله تنش شديد آبي پس از گلدهي قرار مي‌گيرد. استفاده از باكتري آزوسپيريلوم به‌عنوان كود زيستي و افزايش ماده آلي خاك توسط بقايا، از روش‌هاي كاهش تنش آبي در مزارع مي باشد اما، با وجود اثرات مطلوب كاربرد باكتري آزوسپيريلوم و بقاياي گياهي در كاهش تنش آبي، مطالعات اندكي در زمينه‌ي اثرات اين عوامل بر محتواي عناصر پرمصرف گياه جو در مناطق گرم و خشك جنوب ايران صورت گرفته است. بنابراين، هدف از اين پژوهش بررسي اثرات باكتري آزوسپيريلوم و بقاياي گياهي در شرايط تنش خشكي بر محتواي برخي عناصر پرمصرف در گياه جو بود. مواد و روش: اين پژوهش به‌صورت اسپليت فاكتوريل در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي و منابع طبيعي داراب دانشگاه شيراز در سال زراعي 97 -1396 بر روي گياه جو (رقم زهك) انجام شد. تيمار‌ها در اين پژوهش شامل: دو سطح آبياري به‌عنوان عامل اصلي [1 آبياري مطلوب (بدون تنش آبي): آبياري بر اساس نياز آبي گياه تا مرحله رسيدگي فيزيولوژيك و 2- كم آبياري (تنش آبي): آبياري بر اساس نياز آبي گياه تا انتهاي مرحله‌ي گلدهي (قطع آبياري پس از مرحله گلدهي)] بود. هم چنين، عامل‌هاي فرعي شامل دو سطح بقاياي گياهي [1- حذف بقايا و 2- برگرداندن 30 درصد بقاياي گياهي (كاه گندم) به خاك] و چهار منبع كودي [1- شاهد: صفر كيلوگرم نيتروژن در هكتار، 2- كاربرد 100 كيلو‌گرم نيتروژن در هكتار به‌صورت (اوره 46 درصد نيتروژن) با توجه به آزمون خاك 3 - استفاده تلفيقي از باكتري آزوسپيريلوم (Azospirillum brasilense) و نيتروژن به مقدار نصف نياز نيتروژني گياه (50 كيلو‌گرم نيتروژن در هكتار به‌صورت (اوره 46 درصد نيتروژن)) و 4 - تلقيح بذر‌ها با باكتري آزوسپيريلوم)] بود. يافته‌ها: اثر برهمكنش بقايا × منبع نيتروژن بر محتواي نيتروژن دانه نشان داد كه بيشترين محتواي نيتروژن دانه (161.7 كيلوگرم بر هكتار) در تيمار حذف بقايا و كود تلفيقي و كمترين ميزان محتواي نيتروژن دانه (43 كيلوگرم بر هكتار) در تيمار حضور بقايا و كود زيستي مشاهده شد. همچنين، محتواي نيتروژن كاه تحت تأثير برهمكنش آبياري × بقايا × منبع نيتروژن، قرار گرفت. بيشترين محتواي نيتروژن كاه در تيمار تنش آبي و حفظ بقايا و كود نيتروژن (62.9 كيلوگرم بر هكتار) و كمترين محتواي نيتروژن كاه در تيمار تنش آبي و حفظ بقايا و شاهد نيتروژن (5.7 كيلوگرم بر هكتار) به دست آمد. بالاترين مقدار محتواي فسفر دانه (1.35 كيلوگرم بر هكتار) مربوط به تيمار كود تلفيقي و بالاترين مقدار محتواي فسفر كاه (1.12 كيلوگرم بر هكتار) مربوط به تيمار كود نيتروژن بود. اثر برهمكنش آبياري × بقايا × منبع نيتروژن نشان داد كه بيشترين محتواي پتاسيم دانه در تيمار تنش آبي و حذف بقايا و كود نيتروژن (12.6 كيلوگرم بر هكتار) و كمترين محتواي پتاسيم دانه در تيمار تنش آبي و حفظ بقايا و شاهد نيتروژن (4.0 كيلوگرم بر هكتار) به دست آمد. همچنين، اثر برهمكنش آبياري × منبع نيتروژن نشان داد كه بيشترين محتواي پتاسيم كاه (114.4 كيلوگرم بر هكتار) در تيمار آبياري مطلوب و كود تلفيقي و كمترين ميزان محتواي پتاسيم كاه (33.3 كيلوگرم بر هكتار) در تيمار تنش آبي و كود زيستي مشاهده شد. نتيجه‌گيري: بر اساس يافته‌هاي اين آزمايش، تيمار كود تلفيقي به‌منظور دستيابي به حداكثر محتواي عناصر پرمصرف در شرايط مطلوب رطوبتي مناسب است. بنابراين، با توجه به ملاحظات زيست‌محيطي، اقتصادي و دستيابي به سطوح بالاي محتواي عناصر پرمصرف، اين تيمار كودي قابل توصيه مي‌باشد.