تأثير قارچ آربسكولار مايكوريزا و تنش شوري بر خصوصيات مورفولوژيك، جذب برخي عناصر غذايي و پايداري خاكدانه اي در كشت سه گياه مختلف

سابقه و هدف: شوري خاك مشكل روزافزون خاك‌هاي كشاورزي بوده و حضور قارچ‌هاي مايكوريزا با برقراري همزيستي با ريشه‌ي بسياري از گياهان از طريق بهبود رشد گياه، تحمل آنها را در برابر شوري افزايش مي‌دهند. علاوه بر اين قارچ مايكوريزا از طريق دو مكانيسم اصلي تثبيت فيزيكي با به دام انداختن ذرات انفرادي خاك به وسيله شبكه‌هاي گسترده هيف و تثبيت شيميايي توسط ترشحات چسب مانند به پايداري خاكدانه‌ها كمك مي‌كند. هدف اين مطالعه مقايسه‌ي تأثير ريشه‌هاي گياهان شبدر با نام علمي Terifoliom alexandrinum L.، پياز با نام علمي Allium cepa L. و جعفري با نام علمي Petrocelinum crispum L. با حضور و بدون حضور قارچ مايكوريزا تحت شوري خاك بر روي ثبات خاكدانه‌ها بود. مواد و روش ها: آزمايشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار به صورت گلداني در گلخانه دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي خوزستان در سال ۱۳۹۷ انجام گرفت. فاكتورهاي آزمايشي شامل قارچ مايكوريزا در دو سطح (عدم تلقيح با مايكوريزا (NM)، تلقيح با مايكوريزا (M))، شوري در سه سطح (S2) 2 ds m^-1, (S1)1 ds m^-1) و ((S3) 6 ds m^-1 سه گونه گياه شبدر (TA) جعفري (PC) و پياز (AC)) بود. فاكتورهاي مورد اندازه گيري شامل وزن خشك اندام هوايي و ريشه ارتفاع ،گياه مجموع طول ريشه درصد كلنيزاسيون ريشه ميانگين وزني قطر خاكدانه ها و غلظت عناصر غذايي فسفر، پتاسيم، سديم، آهن، مس و روي در اندام هوايي بود. يافته‌ها: بر اساس نتايج به دست آمده تنش شوري باعث كاهش معني‌دار شاخص‌هاي رشدي و درصد كلنيزاسيون گياهان گرديد اما تلقيح با قارچ مايكوريزا سبب افزايش معني‌دار شاخص‌هاي فوق گرديد. تنش شوري در گياهان شبدر، جعفري و پياز به ترتيب باعث كاهش وزن خشك اندام‌هوايي به ميزان ۳۱ و ۳۵ و ۹۶ درصدگرديد، اما اين فاكتور در گياهان ميكويزايي نسبت به تيمارهاي غير مايكوريزايي آن‌ها به ترتيب 69، 67 و 93 درصد افزايش نشان داد. ميزان افزايش وزن ماده خشك ريشه اين سه گياه مايكوريزايي نسبت به غير مايكوريزايي آن‌ها به ترتيب ياد شده 65، 65 و 93 درصد بود. همچنين تنش شوري باعث كاهش معني‌دار در جذب غلظت عناصر پرمصرف (فسفر و پتاسيم) و عناصر كم مصرف (آهن، روي و مس) گرديد در صورتي كه غلظت عنصر سديم افزايش معني‌داري يافت. تيمار قارچ مايكوريزا موجب افزايش معني‌دار غلظت فسفر در سه گياه شبدر جعفري و پياز به ميزان ۲۶، ۲۷ و ۴۱ درصد گرديد در حالي كه تنش شوري غلظت فسفر را در سه گياه فوق به ميزان ۲۲، ۲۴ و ۲۶ درصد كاهش داد. تلقيح مايكوريزايي سبب افزايش ۶، ۱۲ و ۶۶ درصد آهن به ترتيب در سه گياه فوق گرديد. بررسي نتايج نشان داد كه بيشترين ميزان پايداري خاكدانه‌ در گياهان شبدر، جعفري و پياز با ميانگين 0.81، 0.75 و 0.93 ميلي‌متر در تيمار مايكوريزايي با شوري كم و كمترين ميزان پايداري خاكدانه‌ با ميانگين 0.41، 0.39 و 0.35 ميلي‌متر در تيمار غير مايكوريزايي با شوري زياد بدست آمد. نتيجه‌گيري: براساس نتايج اين تحقيق مشاهده شد كه تنش شوري بر ويژگي‌هاي رشدي و جذب عناصر‌غذايي سه گياه شبدر، جعفري و پياز اثر منفي مي‌گذارد اما تلقيح گياهان فوق با قارچ مايكوريزا تا حد زيادي از اين اثرات منفي تنش شوري مي‌كاهد. همچنين اثرات منفي تنش شوري بر پايداري خاكدانه در تيمارهاي مايكوريزايي كمتر از تيمارهاي غيرمايكوريزايي بود. در بين گياهان مورد مطالعه، بيشترين ميزان پايداري خاكدانه در شرايط تلقيح قارچ مايكوريزا، مربوط به گياه پياز بود و كمترين ميزان پايداري خاكدانه‌ در گياه جعفري ديده شد. با بررسي نتايج مشاهد شد گياه پياز كه وابستگي مايكوريزايي بيشتري به قارچ دارد مي‌تواند باعث افزايش بيشتر ميزان پايداري خاكدانه‌ها گردند. بدين ترتيب مي‌توان با كاربرد قارچ مايكوريزا، بخصوص در خاك‌هاي شور، پايداري خاكدانه‌ها را افزايش داد و در نتيجه آن باعث بهبود كيفيت وساير ويژگي‌هاي فيزيكي خاك گرديد.