نقش متنوع‌سازي استراتژي‌هاي برنامه‌ريزي مالياتي در تبيين رابطه اجتناب مالياتي با ريسك مالياتي

پژوهش‌هاي تجربي قبلي برخلاف انتظار پژوهشگران درخصوص وجود رابطه ميان اجتناب مالياتي و ريسك مالياتي عموماً در يافتن رابطه بين معيارهاي اجتناب مالياتي و معيارهاي ريسك مالياتي ناتوان بوده‌ و نتايج متفاوت و بعضاً متناقضي به دست آورده‌اند. بر اين اساس، هدف اصلي اين پژوهش، بررسي نقش متنوع‌سازي استراتژي‌هاي برنامه‌ريزي مالياتي در تبيين رابطه بين معيارهاي اجتناب مالياتي و معيارهاي ريسك است. به‌منظور تعريف عملياتي سازه «متنوع‌سازي استراتژي‌هاي برنامه‌ريزي مالياتي»، دو شاخص متنوع‌سازي تعريف مي‌شود كه روي طبقات گسترده منابع مزاياي مالياتي پايه‌گذاري شده است. سپس، رابطه بين متنوع‌سازي استراتژي‌هاي برنامه‌ريزي مالياتي و ريسك مالياتي و اثر متنوع‌سازي روي رابطه بين اجتناب مالياتي و ريسك مالياتي ازطريق رگرسيون‌هاي مربوطه بررسي مي‌شود. به‌منظور انجام آزمون‌هاي تجربي، داده‌هاي سالانه 160 شركت پذيرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، طي دوره زماني 1387 تا 1394 بررسي مي‌شوند. نتايج نشان مي‌دهند با استفاده از معيار ريسك مالياتي مبتني بر انحراف استاندارد نرخ‌هاي مؤثر مالياتي نقدي و معيار ريسك مالياتي مبتني بر شكست نرخ ماليات، افزايش منابع اجتناب مالياتي در سطح اطمينان 90 درصد به كاهش ريسك مالياتي منجر مي‌شود. همچنين، با استفاده از معيار ريسك كلي شركت، ضريب متغيرهاي متنوع‌سازي مثبت و معنادار بوده كه نشان‌دهندۀ افزايش ريسك شركت با افزايش منابع اجتناب از ماليات است. اين نتايج نشان مي‌دهند عليرغم تأثير منفي متنوع‌سازي استراتژي‌هاي برنامه‌ريزي مالياتي روي ريسك مالياتي، اين متغير باعث افزايش ريسك كلي شركت مي‌شود. اين موضوع مي‌تواند ناشي از افزايش فرصت‌هاي مديريت سود و شكست گزارشگري مالي به دليل تأثير تعدد استراتژي‌هاي مالياتي بر پيچيدگي كاركردهاي مالياتي و گزارشگري مالي و افزايش ريسك سوءاستفاده مديريت باشد.