چالش ناكارآمدي بلاغت سنتي اسلامي از منظر بلاغت جديد عربي

در عصر معاصر، تلاش‌هاي فراواني جهت بروزرساني دانش بلاغت صورت گرفته است. از همين‌رو، دو اصطلاح «بلاغت جديد» و «نوسازي بلاغت» از جمله اصطلاحات فراگير در ميان پزوهشگران معاصر عرب قرار گرفته‌اند كه از اواخر قرن نوزدهم ميلادي تا به امروز بخش قابل توجهي از گفتمان بلاغي معاصر را به خود اختصاص داده‌اند. نوسازي بلاغت به يك‌سري تلاش‌هايي گفته مي‌شود كه بخشي يا تمام موضوعات بلاغت سنتي را بازخواني كرده و پيشنهادهايي جهت بهبود آن مطرح كرده‌اند. براي نخستين بار، شيخ محمد عبده در الأزهر دعوت به بروزرساني منابع بلاغت كرد و جبر ضومط در تأليفات خود به نوسازي در بلاغت دعوت نمود. گفتمان نوسازي بلاغت همواره با گفتمان بلاغت سنتي در چالش بوده و سرآغاز نوسازي بلاغت با نقد مباني نظري، مسائل روش‌شناختي و رويكرد تحليلي بلاغت سنتي همراه بوده است. از آغاز دعوت به نوسازي بلاغت تا به امروز، انتقادها به بلاغت سنتي فزوني يافته است؛ لذا با خوانش كارهاي صورت گرفته در زمينه بلاغت جديد، به كميت قابل توجهي از انتقادات مواجه مي‌شويم كه پژوهش علمي مستقل را مي‌طلبند تا زمينه را براي دوري از افراط و تفريط در داوري و ارزش‌گذاري دستاوردهاي بلاغي پيشينيان فراهم سازد. پژوهش پيش‌رو، با روش توصيفيتحليلي به بررسي و نقد انتقادهاي وارده بر بلاغت سنتي همت گذاشته است و از بررسي و نقد ديدگاه‌هاي انتقادي صاحب‌نظران نوسازي بلاغت، به اين نتايج دست يافته‌ است: بيش‌ترين انتقادهاي پزوهشگران معاصر به اثرپذيري بلاغت از انديشه‌هاي فلسفي يونان و ارزش‌گذاري متون است. از جهتي مهم‌ترين نقاط ضعف آنان در هم‌سنجي نادرست بلاغت سنتي اسلامي با بلاغت سنتي يونان كه از بافت اجتماعيتاريخي متفاوتي برخوردارند و همچنين مقايسه نادرست بلاغت با مكاتب نقدي معاصر كه داراي رويكرد و كاركرد عملي مختلفي هستند، خلاصه مي‌شود.