استعاره ‏هاي مفهومي خشم در ديوان خاقاني

استعاره از مهم‏ترين ابزارهاي انتقال زبان از كاربرد حقيقي به كاربرد مجازي و ادبي آن است. از طرفي امروزه استعاره در غرب ديگر خاص شعر و ادبيات و ابزاري براي آراستن كلام نيست؛ بلكه استعاره‏ها به حوزۀ انديشه و شناخت واردشده و از چشم‏اندازهاي مختلف در بسياري از علوم به كار گرفته شده است. در حوزۀ شعر نيز كاربرد استعاره در عواطف بشري همواره موردتوجه بوده است؛ چراكه عواطف انسان همواره به‌عنوان يك حوزۀ مبدأ در ساختارپردازي استعاري مفاهيم متنوع در اغلب زبان‌ها به كار گرفته مي‌شوند و از الگوهاي فرهنگي هر زبان بهره مي‌برند. خاقاني، ‌ازجمله شاعراني است كه در بهره‌گيري از استعارات بديع و تازه در شمار خلاق‌ترين شعراي فارسي‌گوي قرار دارد. هدف مقاله حاضر بررسي كاربرد و فراواني نگاشت‌‌نام‌هاي مفهومي در شعر خاقاني با رويكرد مجاز مفهومي يا استعارۀ مفهومي و تحليل داده‌هاي شعر خاقاني مي باشد و با بررسي در حوزۀ عاطفۀ خشم مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه حدود 160 بيت، ‌مربوط به عاطفۀ خشم و مترادفات آن است. البته سه حوزۀ مبدأ «تغيير حالت»، ‌«تغيير نگاه» و «بي‏تابي» را مي‏توان در يك حوزۀ مبدأ تغيير فيزيكي گنجاند. درنهايت حوزۀ مبدأ «خشم درخط‏شدن است» و «خشم طيره‏شدن است» پربسامدترين حوزۀ مبدأ براي مفهوم‌سازي خشم در ديوان خاقاني است.