پيام بر ايراني در متون تاريخي و پهلواني

زردشت پيام بر ايران باستان يكي از بزرگ‌ترين و پرآوازه‌ترين قهرمانان تاريخ است. در بخش‌هايي از اوستا  و متون مذهبي فارسي ميانه، اشاراتي به زردشت و روابطش با گُشتاسپ مي‌شود . بر پايۀ اين دسته متون زردشت پس از پشت سر گذاشتن برخي حوادث، به نزد گشتاسپ رفت و او را به دين خود فراخواند. شاه ايران پس از ديدن معجزات زردشت و با وساطت فرشتگان زردشتي، به مذهب جديد گراييد. گرايش گشتاسپ به دين زردشت تبعاتي نيز در پي داشت كه مهم‌ترين آن نبرد او با ارجاسپ بود. روايات ياد شده با دخل و تصرّفاتي چند، در شاه‌نامه و برخي متون تاريخي نيز آمده است. نكتۀ در خور توجّه اين كه مورّخان اسلامي دو ديدگاه متفاوت و متضاد نسبت به زردشت داشته‌اند. برخي از آن‌ها زردشت را پيام بر الاهي و يا حكيم خوانده و  پس از ذكر معجزاتي از او، دربارۀ ارزش كتابش سخن گفته امّا برخي ديگر زردشت را نه تنها پيام بر ايران بلكه فردي از بني‌اسراييل خوانده‌اند كه پس از خيانت به يكي از پيام بران آن قوم، مذهب باطل خود را پديد آورد و با فريب دادن گشتاسپ، موجبات خونريزي‌هاي بسياري را فراهم ساخت.در اين مقاله نخست به بررسي روايات مربوط به سرگذشت زردشت با گشتاسپ در منابع ياد شده مي‌پردازيم سپس به مهم‌ترين دلايل رويكرد منفي مورّخان به پيام بر ايراني اشاره مي‌كنيم.