بازكاوي معناشناختيِ اصل مثبت

اصل مثبِت، بحثي اصولي با كاركرد‌هاي فراوان است كه قريب به اتفاق اصوليان متأخر آن را در ضمن تنبيهات اصل استصحاب مطرح كرده و راجع به حجيت آن اختلاف‌نظر دارند. مستصحب مي‌تواند با خود، لازم، ملازم و ملزومي غيرشرعي (عقلي يا عادي) داشته باشد كه اثبات هريك از اين امورِ خارجي براي آن، در گرو حجيت اصل مثبت است. ديدگاه معارض حجيت اصل مثبت بر اين باور است كه تنها امور شرعي بي‌واسطه مي‌توانند بر مستصحب مترتب شوند.اصوليان حتي در تعريف اصل مثبت با يكديگر هم‌داستان نيستند؛ ازاين‌رو ضروري است پيش از هرگونه بحثي پيرامون حجيت اصل مثبت، نخست حدود مفهومي آن به‌طور دقيق مشخص و پس از راستي‌آزماييِ مهم‌ترين تعاريف موجود در اين زمينه، تعريفي جامع از اصل مزبور ارائه شود.اين پژوهش با استفاده از روش تحليلي به اين يافته‌ها دست مي‌يابد كه اولاً در كنار وسائط عقلي و عادي، واسطهٔ اتفاقي نيز مي‌تواند در زمرهٔ مثبَتات استصحاب قرار گيرد؛ ثانياً در جريان اصل مثبت، مستصحب علاوه بر موضوع، مي‌تواند حكم، اعم از تكليفي و وضعي باشد؛ ثالثاً جريان اصل مثبت اساساً اختصاصي به استصحاب ندارد و اين اصل مي‌تواند در ساير اصول غيرلفظي نيز جريان يابد.