كمي سازي تغييرات شاخص ‌هاي مورفوفيزيولوژيكي و زيست شيميايي مرزه رشينگري (Satureja rechingeri Jamzad) در شرايط تنش شوري با استفاده از مدل‌هاي غيرخطي

سابقه و هدف: مرزه رشينگري گونه اي منحصر به ايران است كه در جنوب مي رويد. اين گياه خواص دارويي بسياري دارد و تركيب اصلي اسانس آن كارواكرول ( 48 تا 95 درصد) است. تنش خشكي و شوري از مهم ترين عوامل محدودكننده در صنعت كشاورزي هستند. شوري فرايندهاي متابوليسمي و فعاليت آنزيم ها را تغيير و باعث افزايش توليد راديكال هاي آزاد اكسيژن مي شود. درباره تحمل مرزه رشينگري به تنش شوري اطلاعات كمي وجود دارد. بنابراين، اين مطالعه به منظور كمي سازي پاسخ هاي مرفوفيزيولوژي و زيست شيميايي مرزه رشينگري به تنش شوري با استفاده از مدل هاي غيرخطي انجام شد . مواد و روش‌ها: اين آزمايش در قالب طرح كاملاً تصادفي با چهار تكرار در شرايط گلخانه طي سال‌هاي 1396 - 1395 صورت گرفت. قلمه‌هاي ريشه‌دار از شركت دارويي خرمان واقع در خرم‌آباد (لرستان) تهيه و به گلخانه پژوهشي گروه مهندسي علوم باغباني و فضاي سبز، پرديس كشاورزي و منابع طبيعي، دانشگاه تهران واقع در كرج (البرز) انتقال داده شدند. قلمه‌هاي ريشه‌دار شده به مدت حدود يك ماه در شرايط مناسب نگه‌داري شده و سپس به گلدان انتقال داده شدند. شش هفته بعد از استقرار كامل، گياهان در معرض غلظت‌هاي مختلفي از كلريد سديم (صفر، 2، 4، 8 و 16 دسي‌زيمنس بر متر) قرار گرفتند. پارامترهايي شامل پايداري غشاء، فعاليت مالون‌دي‌آلدهيد، سوپراكسيدديسموتاز، آسكوربات پراكسيداز، ميزان پرولين، فنول كل، ارتفاع بوته، طول و عرض برگ، قطر ساقه و وزن تر و خشك اندام هوايي و ميزان و عملكرد اسانس اندازه‌گيري شد و از مدل‌هاي لجستيك، سيگموئيدي و پيك براي كمي‌سازي اين پارامترهاي استفاده شد. يافته‌ها : اثر تنش شوري بر بيشتر خصوصيات معني‌دار (به‌جز قطر ساقه و درصد اسانس) بود. با افزايش غلظت نمك NaCl، در گياهان تحت تنش شوري، نشت غشاء (250درصد)، ميزان پرولين (430درصد)، كاتالاز (360 درصد)، آسكوربات پراكسيداز (550درصد)، سوپراكسيدديسموتاز (320 درصد)، فنل كل (350درصد) و مالون‌دي‌آلدهيد (280درصد) افزايش يافتند. شوري باعث كاهش ارتفاع گياه (14 درصد)، طول و عرض برگ (21 و 23درصد)، وزن تر شاخه (35درصد) و وزن خشك شاخه (15درصد) و عملكرد اسانس (15درصد) شد. همچنين تغييرات خصوصيات مرفولوژيكي در شرايط تنش شوري به‌صورت لجستيك و خصوصيات بيوشيميايي (به‌ جز آسكوربات پراكسيداز كه به‌ صورت پيك بود) به‌ صورت سيگموئيدي بودند. نتيجه‌گيري: به ‌طور كلي، مرزه رشينگري تا غلظت 4 دسي‌زيمنس بر متر شوري را تحمل كرد، ولي در شوري‌هاي بالاتر، وزن تر و خشك و ارتفاع گياه به ‌طور معني ‌داري كاهش يافتند.