بررسي ريخت شناختي توده هاي Asparagus azerbaijanensis و اثر تنش خشكي بر رشد گياهچه هاي مارچوبه ايراني

سابقه و هدف: تنش خشكي يكي از رايج‌ترين تنش‌هاي محيطي در فرآيند توليد محصولات كشاورزي در سراسر جهان است. مهم‌ترين گونه تجاري مارچوبه Asparagus officinalis است كه به برخي از شايع‌ترين تنش‌هاي زنده و غيرزنده حساس است. بنابر گزارشات، گونه‌هاي ايراني مارچوبه به‌خوبي مي‌توانند برخي از شرايط نامساعد خاك را تحمل كنند. اهداف پژوهش حاضر، شناسايي و ارزيابي مورفولوژيكي توده‌‌هاي مختلف گونه ايراني A. azerbaijanensis، بررسي شاخصه‌هاي جوانه ‌زني بذر و رشد گياهچه در مارچوبه‌‌هاي ايراني تحت شرايط تنش خشكي، مقايسه ميزان مقاومت توده‌هاي ايراني با رقم تجاري مري واشنگتن و معرفي توده‌هاي برتر به‌ منظور بكارگيري آن‌ها در برنامه‌هاي اصلاحي مارچوبه با هدف توليد هيبريدهاي مقاوم به خشكي بودند. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر در طي سال‌هاي 1400 - 1399 در دانشكده علوم كشاورزي دانشگاه زنجان در دو بخش مختلف صورت پذيرفت كه بخش اول مربوط به جمع‌آوري و بررسي صفات مورفولوژيكي دو توده خودرو مارچوبه از گونه A. azerbaijanensis و بخش دوم مربوط به بررسي اثر تنش خشكي (در چهار سطح: 0 (شاهد)، 5، 10 و 15 درصد پلي ‌اتيلن گلايكول) بر شاخصه‌هاي جوانه‌زني بذر (سرعت و درصد جوانه‌زني بذر) و رشد گياهچه (طول ريشه‌چه و ساقه‌چه، نسبت طول ريشه‌چه به ساقه‌چه و وزن تر و خشك ريشه‌چه و ساقه‌چه) مارچوبه هاي ايراني در شرايط آزمايشگاه مي‌شد. يافته‌ها: ميانگين طول و قطر اسپير در توده‌هاي اهر و ماكو، 48.94 سانتيمتر و 4.70 ميلي متر بود. در توده‌هاي مورد بررسي به‌طور متوسط تعداد 2.37 بذر در هر ميوه و تعداد 159.40 ميوه در هر بوته شمارش گرديد و ميانگين تعداد كلادود در توده‌هاي گونه A. azerbaijanensis، 10.28 عدد ارزيابي شد. بيشترين ميزان درصد و سرعت جوانه‌زني بذر و همچنين طول ريشه‌چه و ساقه‌چه تحت شرايط تنش در توده گزنك به‌ثبت رسيد. درصد و سرعت جوانه‌زني بذر در توده گزنك تحت شرايط تنش خشكي به‌طور متوسط 56.73 و 70.52 درصد نسبت به رقم تجاري مري واشنگتن بيشتر بود. نتايج مقايسات ميانگين براي صفات وزن تر و خشك ريشه‌چه و ساقه‌چه نشان داد كه در تمامي توده‌هاي مورد بررسي با افزايش سطح تنش ميزان وزن تر و خشك ريشه‌چه و ساقه‌چه كاهش يافت. نتيجه‌گيري: توده‌هاي خودرو گونه A. azerbaijanensis با توجه به برخورداري از تنوع مورفولوژيكي مناسب و توليد اسپيرهايي با طعم و اندازه مطلوب، گزينه‌اي مناسب در جهت بكارگيري در برنامه‌هاي اصلاحي مارچوبه با هدف توليد مارچوبه‌هايي با رشد رويشي برتر مي‌باشند. برتري توده‌هاي مختلف مارچوبه ايراني نسبت به رقم تجاري بكارگرفته شده در اين پژوهش در تحمل شرايط كم‌آبي و تنش نيز نويد‌بخش امكان بررسي بيشتر مارچوبه‌هاي ايراني در پروژ‌ها و مطالعات اصلاحي مارچوبه با هدف توليد ارقام مقاوم به تنش خشكي مي باشد.