تاثير محلول پاشي عناصر روي و فسفر بر صفات ريخت شناسي، عملكرد و اجزاي عملكرد و كيفيت دانه برنج (ارقام هاشمي و گيلانه)

سابقه و هدف: پس از نيتروژن فسفر دومين عنصر پر مصرف محدود كننده رشد و عملكرد و روي مهمترين عنصر كم مصرف مي باشند كه اثرات ناشي از كمبود آنها گسترده ترين و جديترين اختلالات تغذيه اي را در اراضي شاليزاري جهان ايجاد كرده و يكي از عوامل مهم كاهش عملكرد در گياه برنج است. پژوهش حاضر به منظور بررسي تأثير محلول پاشي عناصر روي و فسفر بر صفات مورفولويك عملكرد و اجزاي عملكرد و كيفيت دانه برنج ارقام هاشمي (محلي) و گيلانه (اصلاح شده) انجام شد. مواد و روش ها: آزمايشي مزرعه اي دو ساله در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو سال زراعي 1396 و 1397در مزرعه پژوهشي مؤسسه تحقيقات برنج كشور - رشت اجرا شد. فاكتور (عامل)هاي آزمايشي عبارتند از: رقم به عنوان عامل اول در دو سطح (رقم محلي هاشمي و رقم اصلاح شده (گيلانه عامل روي به عنوان عامل دوم در سه سطح (1 - عدم استفاده از كود روي (شاهد) ۲- محلول پاشي ۵ در هزار روي از منبع سولفات روي ۲۲ درصد در مرحله شروع آبستني ۳- محلول پاشي ۵ در هزار روي در مرحله شروع آبستني به همراه محلول پاشي روي در مرحله پرشدن دانه و فسفر به عنوان عامل سوم در سه سطح (1 - عدم استفاده از كود فسفره (شاهد) ۲- محلول پاشي ۵ در هزار فسفر از منبع مونو فسفات پتاسيم آزمايشگاهي در مرحله شروع آبستني ۳- محلول پاشي ۵ در هزار فسفر در مرحله شروع آبستني و مرحله شدن پر شدن دانه. نتايج: محلول پاشي فسفر از بين خصوصيات ريخت شناسي و فيزيولوژيكي اندازه گيري شده تنها بر وزن هزاردانه شاخص برداشت و محتواي فسفر دانه تأثير معني دار نداشته است. اثر محلول پاشي روي بر بيشتر خصوصيات ريخت شناسي و فيزيولوژيكي به جز وزن هزاردانه شاخص برداشت و محتواي فسفر دانه در سطوح احتمال ۱ و ۵ درصد معني دار بوده است. محلول پاشي با روي پنج در هزار در مرحله شروع آبستني و در مرحله رسيدگي دانه به همراه محلول پاشي با فسفر پنج در هزار مرحله شروع آبستني و در مرحله رسيدگي دانه به ترتيب باعث افزايش 7/00 و 12/94 درصدي طول خوشه در رقم گيلانه و هاشمي، افزايش 35/23، ٤٠/٠٠ درصدي دانه پر، 6/40 و ۳۵/۰۰ درصدي دانه پوك نسبت به ،شاهد، افزايش ۷/۰۰ و ۱۱/۱۰ درصدي عملكرد دانه و افزايش ۲۵/۹۸ درصد و ۱۹/۲۲ درصدي زيست توده در ارقام گيلانه و هاشمي شده است. بالاترين ميزان پروتئين برنج سفيد ثبت شده به ترتيب ۱۱ درصد براي رقم هاشمي و ۱٠/٦٧ درصد براي رقم گيلانه بوده كه در تيمار محلول پاشي با سولفات روي پنج در هزار مرحله شروع آبستني و در مرحله رسيدگي دانه به دست آمده و نسبت به شاهد به ترتيب ۳۲/۳۷ و ۳۸/۲۱ درصد افزايش داشته است. نتيجه گيري: محلول پاشي با سولفات روي پنج در هزار مرحله شروع آبستني و در مرحله رسيدگي (دانه برترين تيمار براي صفات كمي و كيفي اندازه گيري شده هر دو رقم برنج هاشمي و گيلانه بود. نتايج همچنين بر اين نكته تأكيد دارد كه كاربرد عنصر روي مهمترين عامل افزايش ميزان روي و پروتئين در دانه .هست اگرچه رقم گيلانه به دليل كودپذيري بيشتر تفاوت معني داري با رقم هاشمي در صفات عملكردي از خود نشان داده است.