ارزيابي زراعي - بوم شناختي تأثير روش مديريت بقاياي گياهي كنجد و تلفيق كودهاي شيميايي و زيستي بر عملكرد دانه گندم

سابقه و هدف: در سال‌هاي اخير، به جنبه‌هاي كيفي خاك و افزايش توليد گياهان زراعي با استفاده از بقاياي گياهي، كودهاي سبز و كود‌هاي آلي ديگر، به عنوان منابع تأمين كننده ماده آلي خاك و عناصر غذايي گياهان توجه بسياري شده است. بقاياي گياهي مي‌توانند با جايگزيني مناسب يا فراهم كردن عناصر غذايي در خاك، سبب بهبود ويژگي‌هاي كيفيتي خاك و همچنين بهبود قدرت شخم پذيري خاك شوند. بنابراين، هدف از اين پژوهش بررسي تأثير روش مديريت بقاياي گياه كنجد و تلفيق كودهاي شيميايي و زيستي بر عملكرد گندم است.مواد و روش‌ها: اين پژوهش در سال زراعي 98-1397 در مزرعه دانشكده كشاورزي دانشگاه شهيد چمران اهواز به صورت كرت‌هاي يك بار خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي و در سه تكرار انجام شد. كرت‌هاي اصلي شامل سه روش مديريت بقايا به صورت حذف كامل، برگرداندن و آتش زدن بقايا بود. كرت‌هاي فرعي شامل چهار روش مديريت كود بود كه عبارتند از: 1 (كاملاً شيميايي): كودهاي شيميايي نيتروژن، فسفر و پتاسيم؛ 2 (تلفيقي 1): كود ورمي كمپوست+سولفات پتاسيم (قبل از كاشت)، كود سوپر نيتروپلاس+كود بارور 2 (به صورت بذرمال) در زمان كاشت، كود آلي هيوميكسين (محلول پاشي) و يك سوم كود نيتروژن به صورت سرك؛ 3 (تلفيقي 2): كود كمپوست+سولفات پتاسيم (قبل از كاشت)، كود سوپر نيتروپلاس + كود بارور 2 (به صورت بذرمال) در زمان كاشت و يك سوم كود نيتروژن به صورت سرك؛ 4 (تلفيقي 3): كود دامي+سولفات پتاسيم (قبل از كاشت)، كود سوپر‌نيتروپلاس به صورت بذرمال، كود آلي هيوميكسين (محلول پاشي) و يك سوم كود نيتروژن به صورت سرك استفاده شدند.يافته‌ها: تفاوت بين سطوح مديريت بقاياي گياهي، مديريت كود و اثر متقابل آنها از نظر اجزاي عملكرد، عملكرد دانه، عملكرد بيولوژيكي، شاخص برداشت، نيتروژن و پروتئين دانه، ميزان انتقال مجدد، كارايي انتقال مجدد، سهم انتقال مجدد، ميزان فتوسنتز جاري، كارايي فتوسنتز جاري، سهم فتوسنتز جاري، سرعت تشكيل عملكرد دانه و زيستي از نظر آماري در سطح احتمال 1% معني‌دار بود. بيشترين عملكرد دانه در تيمار حذف بقايا و كود شيميايي (4.45 تن در هكتار) و حذف بقايا و كود تلفيقي (1) (4.29 تن در هكتار) بود و كمترين آن در تيمار برگرداندن بقايا و كود تلفيقي (2) (2.33 تن در هكتار) بدست آمد. بيشترين سرعت تشكيل عملكرد دانه در تيمار حذف بقايا و كودي شيميايي (24.72 كيلوگرم در هكتار در روز) و حذف بقايا و كود تلفيقي (1) (23.86 كيلوگرم در هكتار در روز) مشاهده شد. كمترين سرعت تشكيل عملكرد دانه در تيمار برگرداندن بقايا و كود تلفيقي (2) (12.85 كيلوگرم در هكتار در روز) حاصل شد. بيشترين ميزان، كارايي و سهم فتوسنتز جاري در حذف بقايا و مصرف كود تلفيقي (1) بدست آمد و كمترين آن در سوزاندن بقايا و مصرف كود تلفيقي (3) حاصل شد. نتيجه گيري: نتايج اين پژوهش نشان داد كه تيمارهاي مبتني بر كشاورزي فشرده (حذف بقاياي گياهي و مديريت كاملا شيميايي) بيشترين عملكرد دانه را توليد كرده‌اند. درحالي كه تيمارهاي مبتني بر كشاورزي پايدار (برگرداندن بقاياي گياهي همراه با كودهاي آلي و زيستي) با دارابودن بيشترين درصد پروتئين دانه، درحقيقت بيشترين كيفيت محصول را توليد كرده اند. از طرفي، اگرچه در استان خوزستان كمبود آب و تنش خشكي در بيشتر فصول زراعي وجود دارد، ولي با توجه به نتايج بدست آمده مي‌توان با مخلوط كردن بقاياي گياهي، كودهاي شيميايي و كودهاي تلفيقي، باعث افزايش رشد گياه، توليد محصول با كيفيت و ذخيره رطوبت و در نهايت پايداري كشت بوم گردد.