عينيت و شيءوارگي موصوف و الگوهاي پنج‌گانه توصيف در هفت‌پيكر نظامي

چيره‌دستي و قدرت نظامي گنجوي در تصويرپردازي و توصيف جزئيات همواره در كانون توجه تحليل‌گران آثار او بوده، اما تاكنون درباره شگردهاي هنري و انواع الگوهاي نظامي در توصيف و تصويرآفريني‌، چنان‌كه بايد، تحليلي صورت نگرفته است. در پژوهش حاضر، با انتخاب مثنوي هفت‌پيكر در مقام يكي از برجسته‌ترين و مهم‌ترين آثار نظامي، به‌شيوه توصيفي‌ـ‌تحليلي، پاسخ به اين دو پرسش بنيادي در دستور كار قرار گرفته است كه تصويرگري‌هاي چيره‌دستانه و توصيف‌هاي دقيق نظامي در متن، واجد چه كاركردي از نوع زيبايي‌شناختي، بلاغي، روايي و... است و ديگر اينكه آيا امكان ترسيم الگوهايي متقن و اثبات‌پذير در توصيف‌ها و تصويرسازي‌هاي نظامي وجود دارد؟ درنتيجه پژوهش، روشن شد كه نظامي، با شگرد ايجاد عينيت و شيءوارگي براي موصوف، مي كوشد آن را براي خواننده اثر ملموس و واقعي ‌سازد. اين موجوديت عيني خود كاركردهاي ثانويه‌اي دارد كه يا در حوزه بلاغت، يا در ساحت زيبايي‌شناختي، يا ازحيث منطق روايي در متن هفت‌پيكر قابل بررسي است. مي‌توان اكثر توصيف‌ها و تصويرپردازي‌هاي هفت‌پيكر را درقالب الگوهاي مشخصي طبقه بندي كرد.