واكاوي نشانه‌هاي كنشگري زن در مرزبان‌نامه برمبناي رويكرد فركلاف

به رغم به‌حاشيه‌رانده‌شدن زنان، سايه آنان در متون كهن باقي است. هدف اين مقاله، بازنمايي نقش زن و نشانه ‌هاي كنشگري او در سه حكايت از مرزبان ‌نامه برمبناي رويكرد تحليل انتقادي گفتمان، با تكيه بر نظريه فركلاف، و يافتن پاسخ اين پرسش است كه آيا زنان، با توجه به حاكميت مردسالارانه در جامعه، وضع موجود را پذيرفته‌اند، يا به‌نحوي آن را به نفع خود تغيير داده‌اند. اگر چنين است، چگونه اين مهم را انجام مي ‌دهند و مؤلفه ‌هاي اين كنشگري چيست. در پژوهش حاضر، مرزبان‌نامه در سه سطح توصيف، تفسير و تبيين بررسي شده، و نشانه ‌هاي قدرت زن و چگونگي عامليت او بازنمايي شده است. نتايج نشان داد كه با توجه به اوضاع فرهنگي و اجتماعي ايران در زمان نگارش كتاب، زن در اين حكايت‌ ها به نوعي از قدرت نهفته دسترسي دارد و با حضور فعال، نقش تأثيرگذاري در روند حكايت ايفا مي‌كند. زنان در مرزبان‌ نامه، اغلب، با نماد تدبير، حكمت و اخلاق، كنشگرانه نقش ايفا مي ‌كنند. اگرچه در اين اثر، با توجه به اوضاع اجتماعي زمان تأليف يا بازنويسي، نابرابري قدرت ميان زنان و مردان مشهود است، زنان درقالب فرمانروايان خاموش از قدرت برخوردارند و نقش فاعلي آنها در شكل ‌گيري روند داستان مشهود است. درمجموع، در اين حكايت ‌ها نشانه ‌هاي فراواني از قدرت و عامليت زن، ازجمله داشتن حق انتخاب، تدبير و قدرت تصميم‌ گيري به‌دست آمد.