ابعاد و چالش‌هاي حقوق بشري مقابله با كوويد-19

مقابله با شيوع كوويد-19، مستلزم اتخاذ تدابير و تصميماتي است كه در عين حمايت از سلامت فردي و عمومي ممكن است با تحديد حقوق بشر ملازمه پيدا كند. دولت‌هاي زيادي براي مقابله با اين بيماري وضعيت اضطراري اعلام كرده‌اند يا بدون اعلام رسمي چنين وضعيتي، عملاً چنين وضعيتي را حاكم ساخته و به تحديد حقوق و آزادي‌هاي عمومي پرداخته‌اند.در اين ميان، نظام بين‌المللي حقوق بشر كه دغدغۀ حمايت از حقوق افراد را حتي در وضعيت‌هاي اضطراري دارد، دولت‌ها را ملزم به رعايت اصول و قواعدي مي‌كند كه بتوانند ميان حفاظت از سلامت‌عمومي و رعايت تعهدات حقوق بشري خود تعادل معقولي را برقرار كرده، هر دو هدف را تأمين كنند.بر اين اساس، پرسش مطرح در اين مقاله آن است كه دولت‌ها در فرايند مقابله با كوويد-19 با چه مسائل و چالش‌هاي حقوق بشري مواجه‌اند و چه راهكارهايي براي حل و رفع آنها وجود دارد؟ با مراجعه به موازين بين‌المللي حقوق بشر و انطباق اقدامات دولت‌ها و شواهد موجود با آنها مي‌توان گفت كه چالش عمده آن است كه بيشتر دولت‌ها سياست انتخاب «اين يا آن» را دنبال كرده‌ و عمدتاً حفاظت از سلامت عمومي را بر رعايت حقوق بشر برتري داده‌اند؛ در حالي‌كه، از منظر حقوق بشري بايد سياست «هم اين و هم آن» را دنبال مي‌كردند.نظام بين‌المللي حقوق بشر با زبان حق – محور خود چارچوب خاصي را براي مبارزه با كوويد-19 تجويز مي‌كند. در اين چارچوب، سياست «مقابله با كرونا به هر بها» جاي خود را به سياست «مقابله با كرونا با رعايت ارزش هاي بنيادي» مي دهد. هنجارهاي حقوق بشري، مانع از آن مي شوند كه نگاه هاي تبعيض آميز، ابزاري، مصلحت جويانه و سلسله مراتبي در فرايند مقابله با اين بيماري شكل بگيرد. دولت ها را ملزم مي كند تا براي مقابله با اين ويروس، همة امكانات ملي خود را بسيج كنند و ازامكانات بين المللي نيز حداكثر استفاده را داشته باشند و هر نوع محدودسازي حقوق بشر را با رعايت اصول قانوني بودن، ضرورت و تناسب انجام دهند. بر اين اساس، هر چند همه حقوق بشر ازسياست ها و پاسخ هاي مرتبط با كوويد - 19 متأثر مي شوند، در مقام مقابله با كوويد - 19 ، برخي ازحقوق مانند آزادي بيان و منع تبعيض، نقش اساسي در بهنجار بودن و كارامدي اين سياست ها و پاسخ ها دارند و در نتيجه بايد جز در موارد كاملاً ضروري از تحديد آنها خودداري شود (حقوق بشر حاكم بر تدابير مقابله با كوويد - 19 ) و برخي حق هاي بشري، مانند حريم خصوصي و آزادي آمد و شد نيز ناگزير بايد محدود شوند (حقوق بشر متأثر از تدابير مقابله با كوويد - 19 ). بدين منظور، در اين مقاله، نخست ابعاد مختلف حق بر سلامتي در نظام بين المللي حقوق بشر و اصول تحديد حقوق بشر براي تأمين سلامتي عمومي تبيين شده و سپس، چالش هاي متناظر و مرتبط با تأثير و تأثر حقوق بشر در پاسخ هاي مرتبط با مقابله با كوويد - 19 طرح و بررسي شده است.