ارزيابي صفات ريشه‌اي ذرت علوفه‌اي (Zea mays L.) در سيستم‌هاي مختلف خاك‌ورزي، تنش خشكي و كود نيتروژن

بررسي ريخت‌شناسي ريشه در مناطق خشك و نيمه‌خشك دنيا بسيار مهم است چرا كه عملكرد گياه تحت شرايط تنش خشكي به ميزان زيادي به توانايي ريشه در جذب آب و مواد غذايي بستگي دارد. به همين منظور آزمايشي در مزرعۀ آموزشي و پژوهشي دانشگاه تهران در سال‌هاي 1397 و 1398 انجام شد. اين آزمايش به‌صورت كرت‌هاي دو بار خردشده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار اجرا شد. خاك‌ورزي به‌عنوان عامل اصلي در دو سطح (بدون خاك‌ورزي و مرسوم)، تنش آبي به‌عنوان عامل فرعي (در سه سطح تأمين 90، 60 و30 % نياز آبي) و كود نيتروژن به‌عنوان عامل فرعي فرعي (در سه سطح مصرف صفر، 50 و 100 % ميزان توصيه‌شده) در نظر گرفته شدند. نتايج جدول تجزيه واريانس نشان داد كه بيشترين طول ريشه (4147 سانتي‌متر بر گياه)، حجم ريشه (158.13 سانتي‌متر مكعب بر بوته)، سطح ريشه (3055.7 سانتي‌متر مربع بر بوته)، تراكم طول ريشه (0.44 سانتي‌متر مربع بر سانتي‌متر مكعب خاك)، وزن خشك ريشه (24.32 گرم بر بوته) و وزن تر بوته (6732.6 گرم بر مترمربع)، از اثر متقابل خاك‌ورزي مرسوم در تنش خشكي خفيف (90% نياز آبي گياه) در 100% نياز كودي نيتروژن گياه حاصل شد. همچنين اثر متقابل تنش خشكي شديد (30% نياز آبي گياه) در 100% نياز كودي نيتروژن گياه منجر به كاهش شديد صفات مذكور در هر دو سيستم خاك‌ورزي موردمطالعه شد. گرچه سيستم خاك‌ورزي مرسوم در اين پژوهش موجب افزايش خصوصيات كمي رشد ريشه و در نهايت وزن تر بوته تحت تيمار تنش خشكي جزئي ( 90درصد نياز آبي گياه) و كود نيتروژن 100 درصد ميزان توصيه شده، شد؛ ولي به دليل اينكه تفاوت معني داري از لحاظ آماري در عملكرد علوفه تر ذرت در هر دو سيستم خاك ورزي مورد مطالعه مشاهده نشد. سيستم بدون خاك‌ورزي با اعمال تنش خشكي جزئي ( 90 درصد نياز آبي) و مصرف 100 درصد كود نيتروژن مورد نياز گياه براي توليد ذرت علوفه اي مناسب تر است.