فرآيندها و كاركردهاي ژنوتيپ‌هاي عدس (.Lens culinaris Medik) در مقابله با تنش يخ‌زدگي

در اين مطالعه ويژگي‌هاي فيزيولوژيك مؤثر در تحمل به يخ‌زدگي ژنوتيپ‌‌هاي عدس، به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار در شرايط كنترل‌شده در دانشگاه فردوسي مشهد در سال 1397 بررسي شد. عوامل موردمطالعه شامل 20 ژنوتيپ عدس و سه دماي يخ‌زدگي (صفر، 18- و 20- درجه سانتي‌گراد) بودند. نتايج نشان داد كه 14 ژنوتيپ در دماي 18- درجه سانتي‌گراد داراي 100 درصد بقاء بودند و در دماي 20- درجه سانتي‌گراد تمامي ژنوتيپ‌ها از بين رفتند. تجزيه خوشه‌اي براساس صفات مورد مطالعه ژنوتيپ‌ها را به چهار گروه تقسيم نمود. درصد بقاء در گروه‌هاي اول، دوم و چهارم نسبت به ميانگين كل برتري داشت. ژنوتيپ‌هاي متعلق به گروه‌هاي اول (MLC84، MLC407،MLC454 ) و دوم (MLC38،MLC303 ،MLC74 ،MLC334 ) ازنظر فعاليت آنتي‌اكسيداني، غلظت متابوليت‌ها، رنگ‌دانه‌ها، ارتفاع بوته، سطح برگ و وزن خشك داراي برتري نسبي در مقايسه با ساير گروه‌ها بودند. تجزيه به مؤلفه‌هاي اصلي (PCA) نشان داد كه مؤلفه اول 32.77 درصد از تغييرات صفات شامل كارايي مصرف آب، كاروتنوئيدها، كلروفيل a/b، هدايت مزوفيلي، فتوسنتز، درصد بقاء، ارتفاع بوته، سطح برگ و وزن خشك را دارا بود و مؤلفه دوم تغييرات غلظت كلروفيل‌هاي a و b، كل رنگ‌دانه‌ها، كربوهيدرات‌هاي محلول، مهار فعاليت راديكال آزاد DPPH، فنول، آنتوسيانين، پتانسيل اسمزي، تبخير و تعرق و هدايت روزنه‌اي را با 16.31 درصد توضيح داد. ژنوتيپ‌هاي MLC74، MLC334، MLC11، MLC84، MLC454 و MLC407 ازنظر ظرفيت آنتي‌اكسيداني و متابوليت‌ها و ژنوتيپ‌هاي MLC303، MLC17، MLC38، MLC286 و MLC469 ازنظر درصد بقاء و رشد مجدد از وضعيت مطلوبي برخوردار بودند. به‌طور‌كلي بر اساس نتايج تجزيه خوشه‌اي و PCA، اين ژنوتيپ‌ها داراي برتري نسبي در اكثر صفات موردمطالعه بوده و براي بررسي تكميلي تحمل به يخ‌زدگي در شرايط مزرعه در مناطق سرد توصيه مي‌گردند.