بررسي نامه هاي شاهنامۀ فردوسي از منظر سبك‌شناسي با تكيه بر اركان، سطوح ارتباطي و انواع نامه ها

زمينه و هدف: نامه يكي از وسايل برقراري ارتباط ميان انسانهاست كه از ديرباز مورد استفاده بوده است. نامه هاي موجود در منابع فارسي از جهات مختلف درخور مطالعه و تحقيق هستند. در شاهنامۀ فردوسي نيز كه درحقيقت تاريخ قوم ايراني پيش از اسلام آن ‏هم بشكل داستانهايي دل‏انگيز است، نامه نقش مؤثري داشته است. در اين مقاله به بررسي سبك‌شناسي نامه ها در اين اثر با تكيه بر اركان، سطوح ارتباطي و انواع نامه ها پرداخته شده است. روش مطالعه: اين مقاله براساس مطالعات كتابخانه اي و به شيوۀ توصيفي-تحليلي انجام شده است. يافته ها: در هيچ‌يك از منظومه هاي داستاني و حماسي فارسي، تعداد و نقش نامه ها، قابل مقايسه با شاهنامۀ فردوسي نيست. در اين اثر حماسي با ‌انواع مختلفي از نامه روبرو هستيم كه در ساختار اغلب آنها ميتوان پنج ركن 1- ستايش خداوند، 2- ذكر فرستنده و مخاطب نامه و ستايش او، 3- مقدمۀ متناسب با ركن اصلي نامه، 4- ركن اصلي نامه، و 5- خاتمۀ نامه را مشاهده كرد كه نامه هاي موجود در آن با توجه به انواع و اركان نامه، داراي ويژگيهاي سبكي خاص و متفاوتي هستند. نتيجه گيري: در نامه هاي شاهنامه، هماهنگي كاملي بين محتواي نامه ها و الفاظ و كلمات و عباراتي كه در نامه ها استفاده شده اند، وجود دارد. در نامه هايي كه حاوي خشم و خشونت هستند (مانند تهديدنامه ها و بيم‌نامه ها) كلمات و عبارات خشن هستند و برعكس در نامه هاي دوستانه (مانند صلح‌نامه) از كلمات لطيف و عباراتي ملايم استفاده ميشود. تعداد جملات معلوم بسيار بيشتر از جملات مجهول است و وجه خبري نيز بيشترين بسامد را از ميان وجوه افعال داراست. در نامه هاي شاهنامه به ترتيب بسامد آرايه هايي مانند اغراق، تشبيه، استعاره و كنايه در بخشهاي مختلف نامه ها بطور پراكنده وجود دارد. همچنين افكار و مضامين متنوعي در نامه ها درج شده است كه از آن ميان، آغاز نامه ها با ياد خداوند، ذكر صفات خداوند خصوصاً تأكيد بر دو صفت آفرينندگي و خداوندي، ستايش از مخاطب، پند و اندرز، دعوت به دادگري، مفاخره و... به ترتيب بسامد بيشتري دارند.