بررسي اثر برخي از عوامل محيطي بر تركيب اسانس Salvia multicaulis Vahl در استان همدان

گونه‌هاي جنس مريم‌گلي (Salvia) به‌واسطه توليد متابوليت‌هاي ثانويه اهميت بالايي در صنايع مختلف غذايي، دارويي و بهداشتي-آرايشي دارند. اگرچه توليد متابوليت‌هاي ثانويه در گياهان تحت كنترل ژنتيك گياه مي‌باشد، اما عوامل محيطي روي توليد و تركيب آنها در گياهان تأثير زيادي دارند. در پژوهش حاضر به‌منظور بررسي اثرات برخي از عوامل اقليمي، توپوگرافي و پارامترهاي خاكي بر تركيب اسانس گياه Salvia multicaulis Vahl، نمونه‌هاي گياه در فصل گل‌دهي از 9 رويشگاه متفاوت در استان همدان جمع‌آوري شدند. نمونه‌هاي خاك نيز از پاي هر گياه در مناطق نمونه‌گيري برداشت شدند. اسانس گياهان به روش تقطير با آب استخراج و تركيب آنها توسط دستگاه‌هاي GC و GC/MS شناسايي شد. فاكتورهاي خاك براساس دستورالعمل‌هاي مربوطه اندازه‌گيري و آمار هواشناسي نيز از ايستگاه‌هاي هواشناسي استان همدان استخراج گرديد. براي بررسي تأثير عوامل محيطي مختلف بر تركيب اسانس‌ها از آناليز RDA استفاده شد. خوشه‌بندي رويشگاه‌هاي مورد مطالعه بر مبناي تركيب‌هاي غالب اسانس‌ها و براساس روش WARDS انجام گرفت. تركيب اسانس در رويشگاه‌هاي مختلف متفاوت بود. تركيب‌هاي آلفا-پينن (32.1-1.3%)، آلفا-فلاندرن (7-1.1%)، 8،1-سينئول (17.2-1%)، بورنيل استات (16.2-7%) و بتا-كاريوفيلن (40.6-9.1%) تركيب‌هاي غالب اسانس اين گياه بودند. نتايج RDA نشان داد كه بازده اسانس و درصد ترپن‌هاي اكسيژن‌دار با افزايش ارتفاع افزايش يافتند، اما درصد ترپن‌هاي هيدروكربني همبستگي معكوس با ارتفاع داشت. مونوترپن‌ها همبستگي مثبت با رطوبت نسبي، بارندگي و كربن آلي خاك داشتند، اما سسكويي‌ترپن‌ها رابطه معكوس با عوامل ياد شده و همبستگي مثبت با فسفر و تا حدي كلسيم خاك داشتند. رويشگاه‌هاي مورد مطالعه به دو گروه متمايز با غالبيت مونوترپن‌ها و سسكويي‌ترپن‌ها در اسانس خوشه‌بندي شدند. اين يافته‌ها جهت بهره‌برداري تجاري از گياه مريم‌گلي با هدف استخراج تركيب‌هاي ثانويه خاص موجود در اسانس آن مي‌توانند حائز اهميت باشند.