امكان‌سنجي اهلي‌كردن برخي گونه‌هاي بنفشه (Viola spp) بومي ايران

اين پژوهش با هدف مقايسه توده‌هاي جنس بنفشه (Viola spp) جمع‌آوري شده از شمال و شمال‌غرب ايران، به‌منظور بررسي سازگاري و امكان‌سنجي اهلي‌سازي آنها در شرايط آب و هوايي گرگان انجام شد. نمونه‌هاي گياه كامل به‌همراه ريزوم آنها از 9 رويشگاه‌ در استان‌هان گلستان، مازندران، گيلان، آذربايجان و كرمانشاه در فصل رويش جمع‌آوري شدند. پس از تأييد گياهشناسي و دريافت كد هرباريومي، ريزوم‌ها با سه تكرار در تركيب خاكي و آب و هواي يكسان كشت شدند. اجزاي عملكرد و صفات فيزيولوژيك، مورفولوژيك و فيتوشيميايي آنها پس از گذشت يك سال زراعي در زمان گلدهي اندازه‌گيري شدند. نتايج نشان داد اين 9 توده از گونه‌هاي V. alba Besser، V. odorata L.، V. sieheana W.Becker و V. ignobilis Rups. بودند. همگي توده‌ها پس از گذشت يك سال زراعي توليد گل و بذر نمودند. توده‌ها با هم اختلاف معني‌دار (در سطح احتمال 1‌%) داشتند. جمعيت V. ignobilis از منطقه كرمانشاه بيشترين مقدار وزن تر ريشه و اندام هوايي، وزن خشك اندام هوايي و سطح ‌برگ را داشت. بيشترين ميزان طول ريشه و اندام هوايي به جمعيت V. sieheana از منطقه النگدره اختصاص يافت. جمعيت V. alba از منطقه زيارت بيشترين مقدار فنل كل (45.74 ميلي‌گرم اسيدگاليك بر گرم عصاره خشك) و فلاونوئيد كل (20.24 ميلي‌گرم كوئرستين بر گرم عصاره خشك) را داشت. بيشترين ميزان كلروفيلa، كلروفيلb، كلروفيل كل، كاروتنوئيد و آنتوسيانين به جمعيت V. odorata از منطقه بندرگز تعلق گرفت. بيشترين ميزان فعاليت آنتي‌اكسيداني به‌روش‌هاي DPPH و ABTS در جمعيت V. alba از منطقه افراتخته و بيشترين ميزان فعاليت آنتي‌اكسيداني به‌روش FRAP در جمعيت V. odorata از منطقه قرن‌آباد مشاهده شد. بيشترين ميزان آنتي‌اكسيدان كل در جمعيت‌هاي V. alba و V. oderata از منطقه زيارت اندازه‌گيري شد. به‌طور كلي، نتايج حاكي از وجود تنوع قابل ملاحظه صفات در جمعيت‌هاي بنفشه است. اين تنوع مي‌تواند به‌دليل پتانسيل ژنتيكي بالا در بين جمعيت‌ها، اختلاف شرايط محيطي و يا اثرات متقابل جمعيت و محيط بوجود آمده باشد.