تأثير پرتو فرابنفش و شدت نور بر خصوصيات مورفو- فيزيولوژي و زي‌ توده گياهي شمعداني عطري (Pelargonium graveolens L Heritier)

شمعداني عطري (Pelargonium graveolens L.’Heritier) گياه برگ ‌زينتي مهمي است كه به ‌دليل خواص دارويي ارزشمندي كه دارد در نقاط مختلف جهان كشت مي‌شود. تحقيق حاضر به‌ منظور ارزيابي تأثير شدت نور و پرتو فرابنفش برخصوصيات مورفولوژي و فيزيولوژي شمعداني عطري در سال 1399 انجام گرفت. مطالعه به ‌صورت آزمايش كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كاملاً تصادفي و در سه تكرار طراحي و اجرا شد. شدت نور در دو سطح (سايه‌دهي و نور طبيعي محيط) به عنوان كرت اصلي و تابش پرتو فرابنفش در چهار سطح (شاهد يا پرتو فرابنفش محيط طبيعي، تابش پرتو فرابنفش- آ، تابش پرتو فرابنفش- ب و تابش پرتو فرابنفش آ+ب) به‌عنوان كرت فرعي در نظر گرفته شدند. نتايج نشان داد كه تيمار شدت نور بالا باعث كاهش طول دمبرگ، طول و عرض برگ و ارتفاع بوته شمعداني عطري شد؛ برخلاف اين تعداد شاخه جانبي و قطر ساقه را افزايش داد. تيمارهاي فرابنفش- ب و كاربرد همزمان فرابنفش آ+ب نيز منجر به كاهش ارتفاع بوته، طول دمبرگ و طول و عرض برگ شدند؛ برخلاف اين تعداد شاخه جانبي و قطر ساقه را افزايش دادند. در حالي‌كه تيمار فرابنفش- آ همانند تيمار فرابنفش محيط، برگ‌ها و شاخه‌هاي بلندتر و كشيده‌تري را به همراه داشته است. در بُعد صفات فيزيولوژي نيز نتايج نشان داد كه افزايش شدت نور باعث كاهش محتواي نسبي آب برگ، دي‌اكسيد كربن زير روزنه و هدايت روزنه‌اي شمعداني عطري شد؛ برخلاف اين با افزايش شدت نور ميزان كلروفيل- آ، كلروفيل- ب، كلروفيل كل، تعرق، نشت الكتروليتي، فعاليت آنزيم كاتالاز و ميزان فتوسنتز افزايش پيدا كرد. همچنين تيمار پرتو فرابنفش- ب و كاربرد همزمان فرابنفش آ+ب باعث كاهش كلروفيل- آ، كلروفيل- ب، كلروفيل كل و ميزان فتوستز شد. علاوه بر اين در شرايط شدت نور بالا نيز، فرابنفش- ب و فرابنفش آ+ب منجر به كاهش هدايت روزنه‌اي برگ شدند. ميزان نشت الكتروليتي، مالون ‌دي‌آلدئيد، دي‌اكسيد كربن زير روزنه و فعاليت آنزيم‌هاي كاتالاز و پراكسيداز با تيمار فرابنفش- ب و كاربرد همزمان فرابنفش آ+ب افزايش پيدا كرد. ميزان افزايش اين صفات با تيمار فرابنفش- ب و فرابنفش آ+ب، در شرايط شدت نور كم شديدتر بود.