مؤلفه‌‌هاي تجربه‌‌ زيبايي‌‌شناسي و خوانش نقش هويت در ترجيحات آثار معماري

هرگاه معماري از تكيه‌‌گاه‌‌هاي عيني ساختمان به سمت محيط ناملموس ادراك و تجربه‌ي انساني حركت مي‌‌كند، پيشبرد درك تجربي زيبايي‌‌شناسي دشوار مي‌‌شود. چراكه ماهيت غيرملموس، زودگذر و هيجاني آن‌‌ باعث مي‌‌شود، سنجش دروني آن با خودآگاهي يا سنجش خارجي آن با مشاهده يا توسط ابزارها با مشكل‌‌ روبه‌‌رو شود. ازاين‌رو يكي از راه‌هاي ممكن براي شناخت بهتر اين نوع از ادراك، توجه به موضوع هويت‌‌مداري در آثار معماري و نقش آن در تشديد احساس زيبايي‌‌شناسانه انسان از فضاست؛ لذا هدف از تهيه مقاله حاضر شناخت توانمندي‌‌هاي زيبايي‌‌شناسي در معماري ايران در پاسخ به نيازهاي مخاطبان و كشف رابطه‌ي ميان ترجيحات آن‌‌ها و انطباق آن با موضوعات هويتي مرتبط با ارزيابي‌‌هاي عاطفي ناشي از تجربه حس خوشايندي فضاهاست. در اين راستا اين پرسش مطرح مي‌‌شود، مؤلفه‌‌‌‌هاي تبيين‌‌كننده ارزيابي عاطفي فضا چه ارتباطي با حس هويت‌‌مداري و انطباق آن با ترجيحات زيبايي‌‌شناسي كاربران مبتني بر تجربه آثار معماري دارند؟ بر اساس مؤلفه‌‌ها و معيارهاي مرتبط باآنچه مستخرج از ادبيات نظري موضوع بود و با بهره‌‌گيري از نمونۀ جامعۀ آماري 40 نفر زن و تكميل پرسشنامه‌‌ محقق‌‌ساخته در بازديد حضوري از سه ساختمان فرهنگي منتخب، داده‌‌هاي حاصل از امتيازها (طيف پنج ليكرتي) با استفاده از تحليل رگرسيوني ارزيابي شد. نتايج نشان داد؛ مؤلفۀ تبيين‌‌كننده ارزيابي عاطفي كاربران ابتدا از طريق مؤلفه‌‌هاي هيجاني به دو بعد اصلي 1 حالات هيجاني و 2 مبادله هيجاني، قابل تقسيم‌‌بندي است. حالت هيجاني كه تجربه‌ي عاطفي و احساسي كاربر را شامل مي‌‌شود و از طريق مؤلفه‌‌هاي ادراكي، شناختي و انگيزشي تبيين مي‌‌گردد، بيشترين ارتباط را با احساس هويتمندي آثار معماري نشان مي‌‌دهند. مبادله‌ي هيجاني نيز مبتني بر تعامل كاربر و تجربه فضايي اوست كه نقش مؤلفه‌‌هاي‌‌ حسيحركتي و رفتاري را به‌عنوان عامل مؤثر بر تعامل هيجاني و ارزيابي عاطفي حاصل از آن معين مي‌‌كند و به‌صورت غيرمستقيم تحت‌‌تأثير مؤلفه‌‌هاي شناختي بر شدت ترجيحات زيبايي‌‌شناسي فضا مؤثر هستند.