الگوي كنترل راهبردي براي استقرار بانكداري ديجيتال در نظام بانكي ايران

امروزه بانكداري نيز همچون ساير صنايع در جهان شاهد افزايش رقابت در صنعت خود بوده ‌‌است و حركت به‌ سوي شيوه‌هاي نوين بانكداري در قالب تحول ديجيتال همسو با پيشرفت‌هاي فناورانه، جهت ايجاد مزيت رقابتي، ضرورتي غيرقابل‌انكار است. ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت نشان مي‌دهد؛ ﻣﺪل ﺑﺎﻧﮑﺪاري از بانكداري سنتي ﺑﻪ ﺳﻤﺖ بانكداري ديجيتال در حال تغيير است. بانكداري ديجيتال به معناي «ديجيتالي‌كردن كليه برنامه‌ها و فعاليت‌هاي انجام شده توسط بانك‌ها و موسسات‌مالي» است كه پيش از اين تنها در شعب فيزيكي، در اختيار مشتريان قرار مي‌گرفت. اين فعاليت‌ها و برنامه‌ها شامل: سپرده‌گذاري، برداشت و انتقال پول، مديريت حساب، مديريت وام، پرداخت صورتحساب، خدمات حسابداري مي‌شوند.. در شرايط بحران شيوع بيماري كرونا در دنيا، بسياري از كسب‌وكارها از جمله بانك‌ها نسبت به اهميت انجام دوركاري و ارائه خدمات غيرحضوري به مشتريان و گسترش ارتباطات از راه دور جهت كاهش ارتباطات حضوري و جلوگيري از انتقال انواع بيماري‌ها و ضرورت ترغيب مشتريان، كاركنان و زنجيره‌هاي تامين به روي آوردن به كانال‌هاي ديجيتال و شيوه‌هاي جديد كاري و خدمات‌رساني واقف بروز چرخه‌هاي اقتصادي و نياز به افزايش بهره‌وري و سودآوري، بانك‌ها را به سمت مديريت بهتر دارايي‌هاي خود سوق داده و با ورود فناوري‌هاي جديد علاوه بر تحول مدل‌هاي بانكداري، كسب‌وكارهاي جديد نيز در حوزه فناوري مالي يا فين‌تك‌ها را شكل مي‌دهد كه بخشي از سهم بازار خدمات مالي و بانكي را هدف قرار خواهند داد. به منظور استقرار بانكداري ديجيتال در نظام بانكي ايران، وجود يك سيستم كنترل راهبردي ضروريست زيرا كه مشكلات اجراي راهبرد، عموما ناشي از ضعف نظام‌هاي كنترلي است. كنترل راهبردي به منظور كنترل تدوين و كنترل اجراي راهبرد انجام مي‌شود كه در بطن خود مديريت تغيير را به همراه دارد كه موجب شناخت مفيدي از موضوعات درون سازمان و آگاهي‌هاي لازم نسبت به تغييرات محيط بيروني مي‌شود و به مديران در تصميم‌گيري‌هاي بهتر ياري مي‌رساند. هدف اصلي اين پژوهش ارائه سيستم كنترل راهبردي براي استقرار بانكداري ديجيتال در نظام بانكي ايران است. پژوهش از نوع تحقيقات توصيفي همبستگي با راهبرد تحقيق ميداني است. جامعه آماري اين پژوهش شامل كليه خبرگان و صاحبنظران در حوزه بانكداري هستند كه به عنوان نمونه تعداد 202 نفر از بين 300 نفر خبره به پرسشنامه محقق‌ساز بيست سوالي پژوهش به عنوان ابزار گردآوري اطلاعات پس از اطمينان از روايي و پايايي آن، پاسخ دادند. تجزيه و تحليل اطلاعات با استفاده از روش معادلات ساختاري تاييدي با رويكرد حداقل مربعات جزئي و با كمك نرم افزار 3.2 Smart PLS و نرم‌افزار SPSS 26 انجام شد. يافته‌هاي پژوهش ضمن تاييد ضرورت وجود يك سيستم كنترل راهبردي و ارائه آن به منظور ارزيابي و پايش در نظام بانكي جهت تحقق هدف استقرار بانكداري ديجيتال در نظام بانكي ايران بيانگر آن است كه به تناسب نوع تدوين و اجراي راهبردي مي‌بايد كنترل راهبردي مناسب انتخاب شود. بانكداري ديجيتال با توجه به فرصت‌هاي محيطي تاثيرگذار بر حوزه بانكداري (نظير فرصت‌هاي موجود در تحولات فناوري، روندهاي اجتماعي، سياسي، قانون‌گذاري، اقتصادي و بين‌المللي) مي‌تواند ضعف موجود در بانكداري كشور (مانند ضعف در فرآيندها، فناوري، دانش، منابع انساني و محصولات مالي) را بهبود ببخشد بنابراين نوع راهبرد بانكداري ديجيتال محافظه‌كارانه است نوع اهداف سند «بانكداري آينده و تحول ديجيتالي» هم محافظه‌كارانه است يعني بنظر مي‌رسد اهداف سند نيز در جهت رفع نقاط ضعف نظام بانكي با بهره‌گيري از فرصت‌هاي موجود در آن تدوين شده‌اند. در نتيجه در اين پژوهش پس از ارائه سيستم كنترل راهبردي براي استقرار بانكداري ديجيتال در نظام بانكي ايران، وجود ارتباط بين گونه كنترل راهبردي (اجرا و تدوين) با گونه (سبك) تدوين راهبردي و تغييرات محيطي به عنوان فرضيه اصلي پژوهش و همچنين شش فرضيه فرعي از طريق انجام آزمون‌هاي آماري تاييد شدند و نيكويي برازش الگوي ارائه شده نيز تاييد شد.