تحليل نقش قدرت‌هاي بزرگ در ايجاد مرز ديورند و تأثير آن بر روابط افغانستان و پاكستان

ايجاد كشورها بر بنياد مرزها محصول نيمه دوم سده نوزدهم است، افغانستان يكي از اولين كشورهايي است كه بر اين بنياد ايجادشده است. مرزهاي سياسي كنوني افغانستان از نوع مرزهاي تحميلي بوده كه عمدتاً تحت تأثير منازعات و رقابت هاي سياسي بين دو قدرت انگليس و روسيه تزاري در قرن 19 و در جريان بازي بزرگ جهت جلوگيري از رويارويي مستقيم اين دو قدرت در منطقه آسياي مركزي به وجود آمده است و در اين دوره افغانستان را به‌عنوان يك منطقه حايل بين خودشان قرار داده و مرزهاي سياسي آن كشور را طي چندين معاهده تعيين و تثبيت نمودند. در اين ميان معاهده ديورند و مسئله پشتونستان بسيار بااهميت است زيرا تحولات افغانستان بعد از عقد معاهده ديورند وارد فاز جديدي شد كه باگذشت زمان و تغييرات بزرگي چون خروج انگليس از شبه‌قاره و استقلال هند نه‌تنها نتوانست اصل و ماهيت منازعات مرتبط به مرزهاي جنوبي افغانستان را حل‌وفصل نمايد بلكه با ظهور كشور پاكستان و تضاد منافع بين اين دو كشور همسايه، بر پيچيدگي حوادث و رخدادها افزوده شد كه تا به امروز نيز ادامه دارد. تحقيق حاضر با روش توصيفي – تحليلي و با استناد به منابع معتبر كتابخانه‌اي به دنبال بررسي نقش قدرت‌هاي بزرگ همچون انگليس و روسيه در شكل‌گيري مرزهاي سياسي افغانستان به‌ويژه مرز ديورند و پيامدهاي منفي آن براي كشور افغانستان  و نقش آن در ايجاد اختلاف بين افغانستان و پاكستان مي‌باشد. نتايج پژوهش نشان‌دهنده آن است كه در شكل‌گيري مرزهاي افغانستان قدرت‌هاي منطقه و فرامنطقه به‌ويژه انگليس نقش داشتند و معماي ديورند يكي از باقي‌مانده‌هاي استعمار هند بريتانيايي است كه در حال حاضر به عامل اختلاف بين افغانستان و پاكستان تبديل‌شده است و پيامدهاي منفي آن براي افغانستان شامل، محصور شدن در خشكي و عدم دسترسي به آب‌هاي آزاد، حمايت و تشديد بي‌ثباتي سياسي در افغانستان، ناامني سراسري، فروپاشي نظام اجتماعي  و... بوده است.